1⃣ عصر دیروز در حاشیه برگزاری یک رویداد محیط زیستی برای ارتقای حساسیت جامعه به بحران آب؛ رخدادِ تاسف باری به وقوع پیوست که بازتابهای رسانه ای فراوانی درپی داشت.

2⃣ روز قبل از آن هم، بازیکن دوستداشتنی و محبوب روزهای طلایی آبی ها و مربی امروزشان با تلخ ترین بدرقه ممکن، مجبور به ترک استقلال شد، درحالیکه برخی از تماشاگران حاضر در استادیوم آزادی، #منصوریان را پیتزافروشی خواندند که باید فوتبال را فراموش کند؛ آن هم در حالی که همسر و فرزند مربی #تیم_استقلال در حال تماشای بازی بودند!

3⃣ تامل برانگیزتر آنکه یکی از آرمان ها و اهداف پویش #من_صدای_آب_هستم، ارتقای تحمل و شنیدن صدای مخالف اعلام شده؛ اما هنرمند محبوب و حامی این پویش؛ استاد #رضا_کیانیان، به جای درس دادن به جوانها و نمایش مدارا و توان مجاب کنندگی، خطاب به یکی از معترضان #غلبه_تفکر_سازه_ای در مدیریت آب، می گوید: دهانت را ببند و یا برو بیرون!

4⃣ وقتی پیشکسوت هنرمندان ما با چنین ادبیاتی، مخالفان خویش را می نوازد، دیگر چه انتظاری باید از تماشاگران جوان، متعصب و خشمگین تیم استقلال داشت؟!

5⃣ حاصل این نگاه خشونت بار و عدم تحمل مخالفان اندیشه، آشکار است که فقط در همین شبکه های اجتماعی و دنیای مجازی یا تالار همایشها محدود نشده و منجر به حوادث خونینی نظیر رخدادِ شامگاه دیروز در #ساوه یا پیشتر از آن در #کهنوج می شود. حتی فقط به محیط زیست و ورزش محدود نشده و تبعاتی جبران ناپذیرتر خواهد داشت؛ وگرنه چرا باید در پایتخت؛ در مرکز جمهوری اسلامی ایران شاهد ۷ هزار نزاع خیابانی در هر صدهزار جمعیت باشیم؟ و چرا میزان تلفات محیط بانان و جنگلبانان در ایران - بیش از ۱۳۰ شهید و سه هزار مجروح - در شمار رکوردهای دست نایافتنی در جهان باشد؟!

6⃣ همه باید این تهدید را جدی بگیریم و از خود بپرسیم: ما کجای راه را اشتباه رفتیم که اینک توانایی شنیدن را از دست داده و به جای گفتگو، دست به تهدید و اتهام و مقابله فیزیکی و ... می زنیم؟ به ویژه در سالروز طرح پندارینه گفتگوی تمدنها در صحن سازمان ملل متحد توسط #سیدمحمد_خاتمی؛ هم او که خطاب به مخالفانش در پایان دولت هشتم، شعری از #میرسید_علی_همدانی را یادآوری کرد و رفت ...

هرکه ما را یاد کرد ایزد مر او را یاد باد
هر که ما را خوار کرد از عمر برخوردار باد
هر که اندر راه ما خاری فکند از دشمنی
هر گلی از باغ وصلش بشکفد بی خار باد
در دو عالم نیست ما را با کسی گرد و غبار
هر که ما را رنجه دارد، راحتش بسیار باد

🔴 چقدر جای افکار میرسید در امروزِ ایران خالی است، چقدر ...

    بیست و ششم آبان 1394 در ادامه سلسله سخنرانی‌های ماهانه‌ی علمی که دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست برگزار می‌کند، نوبت به دکتر محمّد فاضلی؛ مرد شماره 2 مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری رسید تا در پنجمین کارگاه آموزشی از منظر یک جامعه‌شناس، به موضوع مهم اما مغفول‌مانده‌ی خدمات متقابل علوم انسانی و محیط زیست بپردازد. در حقیقت محمّد فاضلی در یک سخنرانی شورانگیز که بیش از 80 دقیقه و یک نفس طول کشید، تلاش کرد از جای خالی گفتمان محیط زیستی به عنوان یک فضیلت ارزشی یا پارادایم در جستارهای روشنفکری زمانه معاصر سخن گوید. 
    هنگامی که سخنان این استاد برجسته دانشگاه شهید بهشتی تمام شد، نخستین جرقه‌ای که در ذهنم آتش افروخت؛ دریافت این حقیقت بود که اگر در طول 25 سال گذشته که نخستین تلاش‌های جدی نگارنده و همفکرانش برای توجه دادن مردم و رهبران کشور به موضوع محیط زیست شکل گرفته است، روشنفکران وارسته و شجاعی چون محمد فاضلی و محمد فاضلی‌ها را هم در کنارمان داشتیم، شاید خیلی زودتر از امروز مدیران ارشد کشور به این صرافت می‌افتادند که نه‌تنها نباید در مراسم آبگیری گران‌قیمت‌ترین پروژه سازه‌ای کشور – سد داریان – شرکت کنند، بلکه تا آنجا که امکان دارد باید خود را به بی‌اطلاعی زده و حاضر به مصاحبه در مورد این پروژه 25 هزار میلیارد تومانی هم نشوند! این در حالی است که تا همین چند سال پیش، برای افتتاح سازه‌هایی که کمتر از یکصد میلیارد تومان هزینه دربرداشتند، صف مقامات برای قیچی کردن روبان قرمزرنگ مشهور! بی‌پایان می‌نمود.
بگذریم ...
    در اینجا می‌کوشم تا به مهم‌ترین فرازها از سخنان این مرد بزرگ بپردازم، مردی که حضورش و سخنرانی گیرایش در تالار سرو پردیسان، سبب شد تا برای نخستین بار، این تالار با مشکلی به نام کمبود جا و صندلی روبروشود؛ واقعیتی که منجر شد در کارگاه ششم – ساعت 10 صبح هفدهم آذر - که نوبت به دکتر محمود سریع‌القلم می‌رسد، دراندیشه تدارک تالاری بزرگ‌تر چون سالن شهدای پردیسان باشیم.

اما معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری، سخنانش را چگونه آغاز کرد؟

مسأله اول محیط زیست ایران این است که محیط زیست به یک مسأله‌ی دست چندم و خارج از اولویت تقلیل یافته است.
این اتفاقی است که جامعه شناسان آن را «صورت دوم قدرت» می‌نامند. استیفن لوکس جامعه شناس انگلیسی می‌گوید: قدرت سه صورت دارد: صورت نخست این است که الف، ب را وادار به کاری می‌کند که ب اگر وادار به انجام آن نشود، آن را انجام نمی‌دهد. به عنوان مثال، شما یک مجرم را وادار می‌کنید که به زندان برود، اگر او را مجبور نکنید، خود مجرم به زندان نمی‌رود. 
اما صورت دوم قدرت، آن است که شما چیزی را چنان از دستور کار خارجکنید که جامعه دیگر اصلاً به آن به عنوان یک مسأله فکر هم نکند و بنابراین آشکار است که بر سر آن، هیچ منازعه‌ای هم درنخواهد گرفت. به عنوان مثال نحوه‌ی چرخش ایستگاه آلفا به دور کره زمین در دستور کار ما نیست و منازعه‌ای هم بر سر آن شکل نمی‌گیرد. ولی آیا این مسأله اصولاً فاقد اهمیت است؟ 
صورت سوم قدرت وقتی است که آنچه که در دستور کار قرار می‌گیرد، به رغم اینکه خلاف منافع ب است، ولی ب فکر می‌کند که به نفعش است و خودش دنبال الف می‌رود. یعنی الف کاری کرده است که ب فکر می‌کند کاری که دارد انجام می‌دهد، به نفعش است!

محیط زیست قربانی صورت دوم قدرت در ایران!
مسأله اکنون محیط زیست این است که مجموعه‌ای از تکنوکرات‌ها، سیاست‌مدارها و رسانه‌ها کلا مسأله محیط زیست را از دستور کار خارج کرده‌اند و موفق شده‌اند که محیط زیست را به یک مسأله دست چندم و تقلیل یافته تبدیل کنند. مسأله این است که اینها چه تکنیکی به کار برده‌اند که توانسته‌اند به مقصود خود برسند؟! آنها آمدند و چندتا دو قطبی ساختند و گفتند که شما یک انتخاب بیشتر ندارید: توسعه یا محیط زیست! و یا در بهترین حالت گفتند: نخست توسعه بعد محیط زیست. به عبارت بهتر ذهن عموم مردم را چارچوب بندی کردند و موفق شدند که یک تعارض را جا بیندازند، که این تعارض چیزی جز تعارض توسعه و محیط زیست نیست. سپس با استفاده از نمدی که خود ما جامعه شناسان بافته‌ایم، کلاه بر سر ما و جامعه گذاشتند. گفتند در غرب که این همه علوم اجتماعی و جامعه شناسی به جریان توسعه حمله می‌کنند، همه حرفشان این است که اول توسعه پیدا کرده‌ایم و سپس پیامدهای آن آشکار شده است. و ما تا توسعه پیدا نکنیم اتفاقی نخواهد افتاد و توسعه اولویت بعد از محیط زیست است. علوم اجتماعی از نظر سیاست‌مدارها، تکنوکرات‌ها و غیره به علوم مزاحم شناخته شده‌اند. در طی 250 سال گذشته، کار جامعه‌شناسان نقد ایدئولوژی بوده است. یک ایدئولوژی بزرگ که بنیان حقیقی (Factual) ندارد. ایدئولوژی این بود توسعه یا محیط زیست، یا توسعه بعد از محیط زیست. هر چند برخی جامعه‌شناسان، این ایدئولوژی را به نقد کشیده‌اند؛ اما گاهی اوقات هم با این ایدئولوژی همراهی کرده‌اند. وقتی این مدل ساخته شد، بنابراین مسأله محیط زیست به تعویق افتاد و از گفتمان خارج شد.

آیا ما بدون محیط زیست به رفاه و توسعه رسیدیم؟
این مسأله در دهه‌های اخیر، حتی در دوران پهلوی قابل بسط است. شما دهه هفتاد شمسی را تصورکنید، در این دهه سدها و جاده‌ها نماد توسعه بودند و قرار بر این بود که بعد از احداث اینها ما به یک سطح رضایت‌مندی برسیم. پرسش اساسی اینجاست که بعد از 40 سال که ما بی خیال محیط زیست شدیم، آیا به مرزهای توسعه و رفاه رسیدیم؟ اگر رسیدیم، چرا نرخ بیکاری 15 درصد است؟ نرخ بیکاری فارغ التحصیلان 46 درصد است؟ چرا روند آسیب‌های اجتماعی و تورم چنین وضعیتی دارد؟ و چرا در رده‌بندی‌های رضایت و شادمانی، مردم ایران جز رده‌های پایین جدول ماندند؟! پس این توسعه‌ای که دم از آن می زنید کجاست؟! 
(قابل توجه خوانندگان عزیز مهار بیابان‌زایی و استدلال مشابه‌ای که در هشتم مهر 1393 از آن سخن گفتم!)

محیط زیست، به مثابه یک مسأله بدخیم!
وقتی شما وجه ایدئولوژیک قدرت را از محیط زیست حذف می‌کنید، مسأله محیط زیست ایران، تبدیل به یک مسأله بدخیم می‌شود. مسأله بدخیم (wicked problem)، مسأله‌ای است که اولا، تعریفش مشخص نیست و دوماً راهکار حل مسأله بر روی تعریف مسأله اثر دارد. در شرایط عادی شما یک مسأله را طرح و به دنبال راهکار می‌گردید. اما در مسأله بدخیم، بسته به اینکه چه راهکاری برای حل در نظر بگیرید، مسأله عوض می‌شود. مسأله بدخیم، نقطه حل مسأله (Wicked problems have no stopping rule) ندارد. در مسایل بدخیم، ارزش‌ها و سلیقه‌ها خیلی مؤثرند و ماجرا کلاً فنی نیست. در مسایل بدخیم کنشگران در تعامل با هم راهکار را می‌سازند. ما تصور می‌کنیم که گویی چند راهکار و گزینه وجود دارد، فقط بحث بر سر این است که ما چقدر منابع داریم تا بتوانیم یک گزینه انتخابکنیم و مهم‌تر آنکه چقدر شجاعت، تا برویم و آن را اجراکنیم؟ به همین خاطر همیشه دنبال یک شیرمرد به عنوان سیاست‌مدار می‌گردیم تا بیایید و آن را اجرا کند. در دنیای مسایل بدخیم، اساساً راهکار از قبل موجود نیست(There is no predefined solution). برجام نمود یک مسأله بدخیم بود، راهکارش را کسی نمی‌دانست. ظریف و جان کری نمی‌دانستند که در نهایت می‌خواهند به 159 صفحه متن برجام برسند. مسأله هم بر همین اساس عوض شد. بر اثر گفتگو، کوتاه آمدند و در نهایت یک متن 159 صفحه‌ای ساخته شد. در سپتامبر 2013 ما فکر می‌کردیم غنی سازی را در سطح 20 درصد نگه می‌داریم، تحریم‌ها را لغو می‌کنیم. آنها هم فکر می‌کردند که کل بساط انرژی هسته‌ای برچیدهشود و تحریم‌ها را نگه دارند. راهکار آخر، در مسایل بدخیم، ناکامل ولی رضایت بخش است. در مسایل بدخیم هیچ گزینه‌ای برای کسب نظر رضایت همگان وجود ندارد. 
در دنیا خیلی در مورد مسایل بدخیم صحبت شده است. حتی در استرالیا جزوه‌ای برای حل مسایل بدخیم وجود دارد. اصلی‌ترین مسأله‌ای که در دنیا به عنوان مسأله بدخیم شناخته می‌شود، محیط زیست و تغییر اقلیم است. اما محیط زیست در ایران از ابتدا یک بحث لوکس بود. مسأله بدخیم مثل سرطان می‌ماند. ما ابتدا باید بفهمیماندازه تومور چقدر است و ابعاد مسأله را فهمید. بسته به اینکه می‌خواهیم مریض خوبشود، ده سال نگه داشتهشود، کشتهشود، راه حل و مسأله عوض می‌شود. اگر می‌خواهید زجر نکشد، می‌گویید که کاری انجام ندهد تا این دو سالی که زنده است، از زندگی لذت ببرد. جنس مسأله می‌شود یک زندگی رضایت‌بخش تا پیش از مرگ. در اینجا راهکار، مسأله را عوض کرد. منتها اگر می‌خواهید به هر قیمتی تومور در آوردهشود، آنگاه راهکار جراحی می‌شود. می‌خواهید تومور را کنترلکنید، مسأله می‌شود شیمی درمانی. به همین خاطر جنس مسأله‌ها، سرطانی‌اند. سرطان تنها تخصص پزشکان نیست، بخشی از آن تخصص روانشناسان است تا بیمار را به لحاظ روانی آماده کنند، بخشی از آن جامعه شناسان است، بخشی از آن تخصص اطرافیان بیمار است. اگر مسأله بدخیم را به جای اینکه کلی‌اشکنید و آن را بخواهید در یک مکان خاص خلاصه‌اشکنید با شکست مواجه خواهید شد. اما این مسأله برای عده‌ای منافع دارد.

ریشه بحران سدسازی در ایران!
در دنیا مسأله محیط زیست از جنس مسایل بدخیم است. تغییر اقلیم نیز چنین داستانی دارد. زمانی که یک مسأله بدخیم را تبدیل به یک مسأله خوش‌خیم می‌کنید، از دل آن راهکارهای قطعی و مهندسی شده در می‌آید. ما می‌توانیم روحانی مهندس یا شاعر مهندس داشته باشیم. مهندس یک واژه برای دارندگان یک مدرک نیست. مهندس برای کسانی است که فکر می‌کنند برای مسایل، راه حل‌های قطعی و مشخص از مسیرهای کاملاً علمی وجود دارد. 
وقتی مسأله بدخیم به خوش‌خیم تبدیل می‌شود، اولین اتفاقی که این وسط می‌افتد، آن است که گفتگو حذف خواهد شد. به همین خاطر است که در این کشور 40 سال سدسازها، سد ساخته‌اند، بدون اینکه با محیط‌زیستی‌ها گفتگو کنند. جاده سازها جاده کشیدند، مسکن‌های مهر ساختند، منابع کشور را صرف یک پروژه کردند. کارخانجات فولاد با ظرفیت 250 هزار تن در سال ساختند، در حالی که در دنیا گفته می‌شود که تولید کمتر از 1.5 میلیون تن اقتصادی نیست. در کم آب‌ترین نقاط، کارخانجات کاشی‌سازی و صنایع آب‌بر را ساختند، بدون اینکه درباره‌اش توضیح بدهند و صدها مورد دیگر را می‌توان مثال زد. 
زمانی که یک مسأله بدخیم را کوچک کرده و در دل یک مسأله خوش‌خیم قرار می‌دهیم و با آن مثل یک معادله ریاضی برخورد می‌کنید، آن وقت است که جنس تخصص‌های لازم برای حل آن کم می‌شود. با این کار، آدم‌ها را از فرایند گفتگو حذف کرده‌اند. در ادبیات بین‌الملل از آنها با عنوان ذینفع یا Stakeholderنام برده می‌شود. اولین ذینفعی که از این میان حذف شد، ساکت‌ترین آنها یعنی خود طبیعت و حیات وحش بوده است. بعد از آن کشاورزان حذف شدند. مردم عادی، کودکان، زنان خانه‌دار به ترتیب حذف شدند. این حذف‌ها به نفع چه کسی بود؟! وقتی بنزین آلوده دارای بنزن غیر مجاز استفاده می‌شود، ما کجای گفتگو بودیم؟ اصلاً کودکان کجا ذینفع محیط زیست حساب شدند؟ ما سال‌ها است که در مورد خوردن چیپس و پفک بحث می‌کنیم، اما کسی بحث نکرد که استنشاق بنزن خطرناک‌تر است یا چیپس و پفک؟! این همان صورت دوم قدرت است. کل ذینفعان در یک فرآیند و براساس تفکر تکنوکراتی از مسیر حذف شدند. 
ذینفعان تماماً قربانی دستور کار توسعه‌ی 40 ساله‌ای هستند که بحث محیط زیست را از دستور کار خارج کرده‌اند. در فرایند حذف ذینفعان، ما بسیاری از صداهای کودکان، سالمندان، زنان و غیره را به نفع نمایندگان، سیاست مداران و غیره نشنیدیم.

کم‌کاری و انفعال جامعه‌شناسان در موضوع توسعه
ما جامعه شناسان می‌گوییم: مسأله برساخته است. یعنی در یک چارچوب معین با واژه‌ها یک چیزی مسأله می‌شود و یک چیزی تبدیل به مسأله نمی‌شود. شما با زبان دنیا را تغییر می‌دهید. شما می‌توانید به خانم‌ها بگویید: خانم، می‌توانید بگویید بانو، می‌توانید بگویید زن و یا ضعیفه. به محض به کارگیری واژه ضعیفه، شما دنیا را تغییر داده‌اید. اگر ضعیفه جا افتاد، یعنی در این جهان، اینها یک سری قابلیت ندارند و در یک سطحی از منزلت نیستند. ما با واژه‌ها مسأله ساختیم. وظیفه ما جامعه شناسان، فیلسوفان و غیره این بود که درباره ساخت مسأله با واژه حرف بزنیم. بگوییم بعضی چیزها را شما ساخته‌اید و وجود خارجی ندارند و در سلسله مراتب اولویت‌ها محل آنها کجاست؟ 
در ایران موضوع توسعه موضوع بحث مهندسان و بروکرات‌ها شد. اما تاریخ جامعه شناسی توسعه نشان می‌دهد، که بزرگترین نظریه‌ها در خصوص توسعه را جامعه شناسان و علوم اجتماعی‌ها و اقتصاددانان داده‌اند. آیا اینها مهندسی خوانده‌اند؟ با این وجود، مهندس هستند. 
آمارتیاسن(Amartya Kumar Sen) ، برنده جایزه نوبل می‌گوید: آنها یک نسخه خاص از توسعه را برای ما ساختند. در آن نسخه خاص یک اتفاق بزرگ افتاد. بزرگترین هنری که برساختگی انجام می‌دهد، این است که نسخه‌های رقیب را حذف می‌کند. به عنوان مثال شما می‌توانید متمرکز بر روی مسأله طلاق شوید. فرض کنید طلاق را بزرگ کنید و بگویید بزرگترین مسأله جامعه ایران طلاق است. حال بیایید و به شیوه‌های مختلف جلوی طلاق را بگیرید. در شهری در ایران، نرخ طلاق نزدیک به صفر است، اما خودسوزی زنان 17 برابر متوسط کشور است. بعدا در خواهید یافت خود طلاق در یک بخش‌هایی به عنوان راه حل به حساب می‌آید. طلاق در اینجا همان حل تعارض است.

    رانت محیط زیست!
    مسأله آب در ایران را برساختند. ما باید به برساختگی توجه کنیم. بعضی چیزها مسأله نیست. قدرت می‌تواند مسایل را عوض کند (منظور از قدرت، نظام حاکمیتی و سیاسی صرف نیست، قدرت گاهی اوقات می‌تواند یک شرکت خصوصی، پیمانکار، مشاور، رسانه و غیره باشد.) جامعه شناس وظیفه دارد افشاگر قدرت باشد.
خروج محیط زیست از دستورکار چیزی را در ایران پنهان کرد. همه ما واژه رانت نفتی را شنیده ایم. اما کسی در طی دهه‌های گذشته رانت محیط زیست را ندید. رانت محیط زیست تأمین کننده درآمد شهرداری‌ها است. درآمد شهرداری‌ها از فروش تراکم حاصل می‌شود. فروش تراکم منجر به بارگزاری جمعیتی و فروختن فضا برای درازمدت می‌شود. این رانت، تمام ناکارآمدی‌های مارا پوشش داده است. ما فضای تهران را می فروشیم، چون نتوانسته‌ایم در کل کشور توسعه‌ی متوازن ایجاد کنیم. اگر این رانت محیط زیستی نبود، مجبور به پاسخگویی ناکارآمدی‌های خود در شهرستان‌ها بودیم. همانگونه که رانت نفت به دولت‌ها اجازه داد یک بروکراسی درست کنند که 5 میلیون نفر کار نکنند (بعضی‌ها البته می‌گویند: فقط 5 میلیون نفر در ایران کار می‌کنند!). رانت نفت اجازه داد تا ماجرا جویی کنیم. رانت محیط زیست اجازه داد تا ناکارآمدی‌ها را پوشش‌دهیم. رانت محیط زیست اجازه داد تا میانگین عملکرد گندم در کشور زیر 3 تن باشد. اما با اضافه کشت و اضافه برداشت از آبخوان امنیت غذایی را تأمین کنیم. اگر رانت محیط زیست نبود، نظام کشاورزی کشور می‌بایست پاسخگوی این بود که چرا شما زیر 3 تن برداشت می‌کنید در حالی که مصر 6.8 و فرانسه 7.4 تن در هکتار برداشت می‌کند؟ این ناکارآمدی را با چه چیزی پوشش داده‌ایم؟ چیزی نیست جز با رانت آب. زمانی که جشن خودکفایی می‌گرفتیم یکی باید می‌پرسید این خودکفایی را با بهره‌وری (ارتقای نرم‌افزاری)یا با افزایش سطح کشت و افزایش کود و سم انجام داده‌اید؟

آیا رانت محیط زیست به اندازه رانت نفت مهم است؟!
باید برای محیط زیست رزم کرد. رزم نه به معنای مخاصمه، بلکه به معنی آمادگی برای مبازره است. ما نگفتیم که رانت محیط زیست به اندازه رانت نفت مهم است. رانت معدن، رانت جنگل، رانت دریا، رانت هوای پاک، رانت شهرت و غیره. ما باید بگوییم رانت محیط زیست از رانت نفت مهم‌تر است. چون نفت خود بخشی از محیط زیست است. آنهایی که روی نفت ایستادند، ندانستند که بدون نفت می‌توان زندگی کرد، اما بدون محیط زیست نه. 
در ایران سالی در حدود 5 تا 6 میلیارد دلار صرف سدسازی کرده‌ایم. خود سدسازی یک رانت محیط زیستی است. اگر شما ده‌ها میلیارد دلار درآمد سالانه از نفت نداشتید که نمی‌توانستید سد بسازید. اگر قرار بود شما تولید واقعی داشته باشید و مثل اپل یک گوشی با کیفیت با هزار سختی تولیدکنید، آیا باز می‌آمدید آن سرمایه ارزشمند خود را که با زحمت و اندیشه‌ورزی به دست آمده است، صرف ساخت سدهایی کنید که 6 ماه سال پشت آن آبی جمع نشده و یا خود منجر به نابودی تالاب‌ها و پاکتراشی جنگل‌ها می‌شود؟! آیا باز هم میان‌گذرها یا جاده‌هایی می‌ساختید که کیفیت لازم را نداشتند و یا از وسط جنگل ابر جاده می‌کشیدید؟ ما وظیفه داشتیم نشان‌دهیم که چگونه رانت نفت، رانت محیط زیست خلق کرده است و اینکه این چرخه، چرخه‌ی رذیلت است. 

بزرگترین فریبی که خورده‌ایم!
تقلیل ساختار به کنشگر یکی از بزرگترین فریب‌هایی است که خورده‌ایم. این ساختار ویژگی‌اش این است که صرفه جو نیست. خانه‌هایی ساخته‌ایم که به طور متوسط 6 برابر خانه‌های دنیا پرت انرژی دارند. ما خانه‌ای ساخته‌ایم که شیشه دوجداره دارد، اما بین چارچوب پنجره با دیوار سه سانت فاصله است! حال من به عنوان یک طرفدار محیط زیستی، در چنین خانه‌ای، چگونه می‌توانم به عنوان یک کنشگر صرفه‌جویی کنم؟ من هرچقدر هم محیط زیستی باشم اما وقتی خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنم بیش از 6 برابر پرت انرژی دارد، من چکار می‌توانم بکنم؟ وقتی ماشینی دارم که سه برابر دنیا مصرف سوخت دارد من چه کاری می‌توانم انجام دهم؟ وقتی به لحاظ ساختاری من نمی‌توانم در رابطه با کود شیمیایی صحبت کنم، چون منافع بسیاری به آن وابسته است، من چکار می‌توانم بکنم؟ 
مسأله ساختار را رها کرده‌ایم، و یقه کنشگر را چسبیده‌ایم و به او می‌گوییم برق اضافی خاموش!!! آب را بیهوده مصرف نکنیم!!! یکی نپرسید که نقش کنشگر چقدر است! 
مطالعات مصرف انرژی از دهه 80 شمسی در کشور شروع شده است. در این مطالعات به این مسأله پرداخته شده است که سهم کنشگر و ساختار چقدر است؟ قیمت گذاری در مصرف انرژی چقدر نقش دارد؟ ما چقدر سیستم را تحت فشار گذاشته‌ایم تا بتواند در ساختار خود اصلاحات به وجود آورد؟ ما سد ساختیم برای کشاورزی که ساختار آن مشکل داشت و یقه کشاورز را چسبیدیم و به او فشار آوردیم. ساختار آمایشی داشتیم؟ ساختار الگوی کشت داشتیم؟ ساختار رفع تعارض داشتیم؟ شورای عالی آب ما کشاورزان را کنار هم نشاند و اتحادیه درست کرد؟
باغدار ارومیه‌ای سیب خود را کیلویی 600 تومان می‌فروشد در حالی که در تهران همان سیب 6000 تومان است. زمانی که در ساختار آنقدر خلا وجود دارد که بین تولیدکننده و مصرف کننده 5400 تومان اختلاف وجود دارد، و چیزی گیر کشاورز نمی‌آید، خب کشاورز نیز برای تامین درآمد خود گسترش زمین و اضافه برداشت آب را خواهد داشت. 
ما همه ناکارآمدی ساختار و بروکراسی را به گردن کشاورز انداختیم. اینجاست که فرآیند ویرانگر تقلیل ساختار به کنشگر، اثرات منفی خود را نشان می‌دهد. در این میان جامعه شناسان و علوم اجتماعی‌ها سکوت کردند و رسانه نیز در این میان خاموش ماند.

سنگینی بار تاریخ بر دوش ما!
ما الان بار تاریخ را به دوش می کشیم. 24 میلیون واحد مسکونی داریم که فاقد استانداردهای انرژی هستند و عصای موسی نداریم که یک ساعته اینها درست بشوند. در سال 84 اتفاقی افتاد که بودجه سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت از 1000 میلیارد تومان به 40 میلیارد تومان کاهش یافت. چرا؟ چون یکی از دیگری خوشش نمی‌آید. و کسی نپرسید چرا؟
پیامدهای اجتماعی رفتارهای محیط زیستی و توسعه‌ای تحلیل نشد. در دنیا ارزیابی‌های محیط زیستی پیشرفت کرد و سپس تبدیل شد به ارزیابی استراتژیک اثرات محیط زیستی و سپس تبدیل به ارزیابی اثرات اجتماعی شد بعد به ارزیابی‌های اثرات اجتماعی-محیط زیستی ارتقا پیدا کرد. در تمام سال‌هایی که دنیا در حال پیشرفت بود، ما قانونش را داشتیم و آن را اجرایی نکردیم. متاسفانه بسیاری از شرکت‌های محیط زیستی پای طرح‌هایی را امضا کردند که می‌دانستند غلط است. چراکه کارفرمای ارزیاب همان کسی بود که می‌خواست کار را اجرایی کند. ما در رابطه با پیامدهای بارگزاری جمعیتی، شکل خاصی از کشاورزی و شکل خاصی از سدسازی حرفی نزدیم. چرا گزارش‌های ارزیابی در رابطه با پروژهش‌ها منتشر نشد؟!

ضرورت برپایی دادگاه‌های محیط زیستی
تا زمانی که سازمان‌ها ملزم به انتشار ارزیابی اثرات پروژه‌های خود نباشند وضعیت به همین گونه است. در کشورهای دنیا گزارش‌ها منتشر می‌شود و هر ذینفعی در مدت 60 روز می‌تواند شکایت کند که چرا سهم من در این گزارش دیده نشده است؟ ما می‌بایست دادگاه محیط زیستی داشته باشیم. چرا دادگاه کودکان و نوجوانان داریم؟ دادگاه ویژه روحانیون داریم؟ دادگاه جرایم اقتصادی داریم؟ دادگاه مطبوعات داریم؟ آیا جرایم کودکان بسیار بزرگ‌تر و فاجعه‌بارتر از جرایم کسانی است که بسیاری از منابع کشور را به نام توسعه و پیشرفت به نابودی کشاندند؟ چرا ما نباید دادگاه محیط زیستی داشته باشیم؟ 
آیا خسارت مفسدان اقتصادی کمتر از خسارتی است که بروکرات‌ها به محیط زیست وارد کردند که آنها دادگاه دارند اما محیط زیست دادگاهی ندارد؟! چرا دادگاهی وجود ندارد که قانون مسئولیت مدنی سال 1339 را اجرایی کند؟ نزدیک به شش دهه از تصویب این قانون می‌گذرد، اما اجرایی نشده است! چرا؟ هرکسی می‌بایست پاسخگوی خطای خود باشد. آیا خطایی که مرتکب شده است سیستماتیک بوده یا تصادفی؟ و برای هر دو نوع خطا مورد مواخذه قرار گیرد. کسانی که یک کشور، یک استان، یک دشت، یک آبخوان و غیره را به آتش کشیده‌اند، آیا نباید پاسخگوی اعمال خود باشند؟

چند تقلیل خطرناک در محیط زیست ایران!
در محیط زیست ایران چند نوع تقلیل اتفاق افتاده است که یک نمونه آن تقلیل ساختار به کنشگر بوده است. تقلیل هدف به ابزار دیگر تقلیلی است که اتفاق افتاده است. هدف ما امنیت غذایی است، اما ما هدف امنیت غذایی را به امنیت کشاورزی تقلیل داده‌ایم. می‌توان امنیت غذایی را با ایجاد یک کشاورزی رقابتی، ترکیب درستی از واردات و صادرات آب مجازی و بهبود فناوری به ارمغان آورد. اما در اینجا تا سخن از امنیت غذایی به میان می‌آید، آن را تبدیل به امنیت کشاورزی می‌کنند و در این میان یک واژه به واژه‌ای دیگر تبدیل شده و شما ناخواسته وارد یک بازی دیگری می‌شوید. 
تقلیل توسعه به پروژه دیگر تقلیلی است که اتفاق افتاده است. توسعه پروژه نیست، پروژه‌ها ابزارند. هدف در ایجاد توسعه، شادمانی است. حال این شادمانی، می‌تواند شادمانی جسمی، روحی و غیره باشد. من الان احساس شادمانی می‌کنم، چرا که الان در حال دفاع از حقوق تمام بچه‌های دوازده ساله ایران – از جمله امیرعلی (فرزندم) - هستم.

در باره یک واژه مبهم به نام «مردم»!
ما وظیفه داریم بگوییم که خیر جمعی، خیر فردی و خیر سازمانی روی هم نمی‌افتند. مردم یک واژه مبهم است. مراد از مردم یعنی چه کسانی؟ همه ما با هم تفاوت‌هایی داریم. یک زمانی اولریش می‌‌گفت: دود دموکراتیک است. اما من الان می‌گویم: دود هم دموکراتیک نیست! چراکه حجم دودی که مردم پایین شهر تهران می‌خورند با بالای شهری‌ها متفاوت است. مردم یعنی کی و کجا؟ وقتی می‌گوییم که یک کاری برای خیر مردم انجام می‌دهیم؟ یعنی برای چه کسی دارید انجام می‌دهید؟ 
اندوخته‌های آبی استراتژیک کشور برای 4 میلیون کشاورز به یغما رفته است. آن هم ذینفعانی که خود از مواهب این یغما عایدی چندانی بدست نیاوردند!! گفته شد که ما کشاورزی را برای خیر جمعی مردم ایران توسعه می‌دهیم. مردم ایران یعنی چه کسی؟ از مردم ایرانی سخن می‌گویید را می‌گویید که در زابل زیر طوفان شن زندگی می‌کند یا مردمی که در فرمانیه، مشغول آب‌تنی کردن در استخر طبقه چهلم پنت هاوس خود هستند؟ دقیقا مردم کدام یک از اینها است؟ 
کلاهی که بر سر ما رفته، این است که واژه مردم را پذیرفته‌ایم. البته مردم می‌توانند مردم باشند. ولی مردمی که با این معنا به کار برده می‌شود، مردم نیست؛ بلکه گروه‌هایی با منافع متفاوت و متعارض در چشم‌اندازهای مختلف هستند. چشم‌اندازها و زمان خیلی مهم هستند. در تحلیل‌هایی که به کار می‌برید چشم‌انداز و زمان در کجای تحلیل شما قرار دارد؟ مردم واژه بسیار پیچیده‌ای است. 
تکنوکرات‌ها، سیاستمداران، سدسازها، جاده‌کش‌ها، مسکن مهری‌ها، همه می‌گفتند ما برای مردم کار می‌کنیم. اما پس تمام این حرف‌ها، فقط خودشان و شرکت‌های پیمانکاری، منافع، رای و علایق فردیشان بود و بس. 
مردم واژه‌ی بسیار پیچیده‌ای است و ما جامعه شناسان وظیفه داشتیم بگوییم که این واژه‌ای که شما دم از آن می‌زنید توخالی و کلاهبرداری است.

چرا محیط زیست هیچگاه موضوع عدالت نشد؟!
در این کشور خصوصا بعد از انقلاب واژه عدالت خیلی به کار برده شد. اما محیط زیست هیچگاه موضوع عدالت نشد. 
یارانه موضوع عدالت شد. سرکلاس چه کسی می‌نشیند، موضوع عدالت شد. حتی به عدالت جنسیتی هم کشیده شد. اما کسی دم از عدالت محیط زیستی نزد. اتفاقا همان کسی که ما را از پا در خواهد آورد، همین محیط زیست است. 
ما به عدالت آموزشی رسیدیم. در حال حاضر گزارش جهانی شکاف جنسیتی منتشر شده است که ایران در دو شاخص آن سرآمد است، که اولین آن این است که ایرانیان موفق شدند به زنان فرصت برابری برای تحصیل در مقابل مردان بدهند. اما مشکل اینجاست که این زنان تحصیل کرده ممکن است در آینده آب برای خوردن نداشت باشند. زنان در ایران ممکن است فرصت رفتن به سرکلاس را داشته باشند اما ممکن است دربین راه ریزگردها آنها را خفه کند! 
عدالت محیط زیستی دو وجه دارد. یکی عدالت بین نسلی است و دیگری عدالت بین من و امیرعلی است. امیرعلی حق دارد در آینده آهو ببیند. حق دارد که از آب و هوای پاک لذت ببرد.

فرجام سخن:
به عنوان جمع‌بندی می‌توان گفت که محیط زیست موضوع منافع، قدرت، تعارض، رقابت و فساد است. وقتی گفته می‌شود زمین‌خواری، بیابان‌زایی، مرتع‌زدایی، چاه غیر مجاز و غیره مگر موضوع فساد نیست؟ مگر مسأله حلال و حرام نیست؟ مگر در دنیا گفتمان الهیات محیط زیست وجود ندارد؟ 
ما باید محیط زیست را از موضوع منافع، قدرت، تعارض، رقابت و فساد خارج کنیم. همچنین نباید اجازه‌دهیم موضوع محیط زیست را به یک چیز کوچک تقلیل دهند. نباید اجازه داد همه مسأله محیط زیست در مسأله آب و سدسازی خلاصه شود. وقتی این اتفاق بیافتد یعنی حیات وحش، کشاورزی و رسانه و غیره همگی به فراموشی سپرده می‌شود. 
محیط زیست را محیط ایست می‌نامند. توسعه از نظر محیط زیست با توسعه‌ای که در ذهن شماست متفاوت است. توسعه‌ای توسعه است که از عقل حکم کند نه منافع شرکت‌ها. محیط زیست حاضر نیست بپذیرد فناوری‌های دنیا صفر و یک هستند. چارچوب تفکر محیط زیست، چارچوب مسایل بدخیم است که در اثر گفتگو حل می شوند. از نظر محیط زیست مسأله آب تبریز با چهارمحال و اصفهان فرق می‌کند. 
ما باید تحلیل قدرت و ایدئولوژی کنیم. نباید تحلیل قدرت را به لنین و رهبران جنبش‌های اجتماعی و فاشیست‌ها محدودکنیم. 
پزشک‌ها و مهندسان ایدئولوژیست‌های قهاری هستند. همین که توانسته‌اند به شما بفهمانند که بزرگترین مسأله شما درمان است نه بهداشت؛ خودش خیلی کار بزرگی است! همین که توانسته‌اند به شما بفهمانند آنها مستحق دستمزدهایی ده‌ها برابر دیگر متخصصان هستند، این یک کار بی نظیر است. صورت سوم قدرت را به ما نشان داده‌اند که دارند به ما منفعت می‌رسانند و ما هم دنباله روی آنها شده‌ایم. 
گفتمان‌های حاکم بر محیط زیست ایران عبارتند از گفتمان رمانتیک (رسانه‌ها و خوشا به حالت ای روستایی، در حالی که کشاورز با سم و کود و حذف حیات وحش روبرو است)، گفتمان تکنوکراتیک (همین دستگاه‌های دولتی که جاده و سد و غیره می‌سازند)، گفتمان توسعه پایدار، گفتمان فقر و محرومیت زدایی(گفتمانی که به خاطر آن محیط زیست تخریب شد اما آیا وضعیت فقرای ما بهتر شد؟ اگر بهتر شده است آیا این وضع پایدار است و در سی سال آینده نیز به همین منوال خواهد بود؟) و گفتمان مقاومت. 
ما باید ساختار نهادی مولد این وضعیت را اصلاح کنیم. از طریق ارتقا آگاهی و توانمندی عمومی از طریق کنش مردم‌مدار این امر محقق می‌شود. از طریق جامعه شناسی مردم‌مدار(مثل کار در پروژه ترسیب کربن و منارید)، جامعه شناسی سیاسی، جامعه شناسی انتقادی و جامعه شناسی حرفه‌ای این امکان را برای ما فراهم می‌آورد. 
ترکیب اقتصادی ایالت لوئیزیانا را بررسی کنید. ایالتی است که در آن کیفیت آبزیانش کم‌نظیر است و همزمان جایی است که بزرگترین مجتمع پتروشیمی جهان شامل 200 واحد پتروشیمی در دره لوئیزیانا وجود دارند. همزمان این ایالت جز اکوتوریستی‌ترین ایالت‌های حیات وحش در امریکا و بزرگترین صادر کننده غله در امریکا است. دومین ایالت فیلم ساز امریکا است. چگونه ممکن است چنین اتفاقی بیافتد؟! یعنی فرهنگ، صنعت، کشاورزی، محیط زیست، حیات وحش و اکوتوریسم کنار هم؟ 
اگر جایی در دنیا چنین اتفاقی افتاده است ما نیز می‌توانیم این کار را در ایران انجام ‌دهیم.

قدردانی:
از همکار عزیزم، آقای مجید دکامین که در پیاده‌سازی نوار این سخنرانی به نگارنده کمک کرد، قدردانی می‌کنم.

کانال اطلاع‌رسانی‌ام در تلگرام با نشانی زیر، در دسترس هموطنان عزیزمقرار گرفته است. لطفا علاوه بر عضویت در آن، درویش‌نامه‌ی تلگرامی‌ام  را به دوستانی که طبیعت وطن را دوست دارند، معرفی کنید ...

https://telegram.me/darvishnameh

    شامگاه دیروز - 26 مرداد 1394 - مراسم باشکوهی در تالار شهدای محیط زیست پارک طبیعت پردیسان برگزار شد؛ مراسمی که با پشتیبانی مالی و  همت مدیران طبیعت دوست وزارت ورزش و جوانان برگزار و به میزبانی سازمان حفاظت محیط زیست به سامان رسید و طی آن تندیس بوم پاد - نگهبان سرزمین - به گروهی از پهلوانان طبیعت در حوزه ورزش، سینما، عکس، سمن، خبرنگار، مستندساز، کارشناس، هنرپیشه، خواننده، برنامه‌ساز، مجری و اهداء شد. در ادامه متن سخنرانی‌ام در این جشن باشکوه و کم‌نظیر ارایه شده است؛ سخنانی که کوشید تا تصویر شفاف‌تری از پهلوانی در حوزه محیط زیست ارایه دهد.

    یادمان باشد که اگر مردان سبزاندیشی چون دکتر مولایی (مدیرکل دفتر سلامت وزارت ورزش و جوانان)، دکتر احمدی (معاون وزارت ورزش و جوانان در حوزه آموزش)، دکتر رضا شجیع (مدیرکل جوان و خوشفکر دفتر محیط زیست و توسعه پایدار آن وزارتخانه) و محمود گودرزی، مقام عالی وزارت در آن جایگاه وجود نداشت، شاید امروز وزارت ورزش و جوانان در بین همه‌ی کشورهای موجود در کره زمین، از منظر حمایت از آموزه‌های محیط زیستی در رآس قرار نمی‌گرفت. چرا که تا امروز این تنها نام ایران است که نشان داده تمامی 50 فدراسیون ورزشی‌اش به همراه 31 اداره کل تربیت‌بدنی در یکایک استان‌هایش، تمام قد از گرایه‌های محیط زیستی حمایت کرده‌ و می‌کنند. 

خار خندید و به گل گفت سلام
و جوابی نشنید
خار رنجید ولی هیچ نگفت
ساعتی چند گذشت
گل چه زیبا شده بود
دست بی رحمی نزدیک آمد،
گل سراسیمه ز وحشت افسرد
لیک آن خار در آن دست خلید و گل از مرگ رهید
صبح فردا که رسید
خار با شبنمی از خواب پرید
گل صميمانه به او گفت سلام
گل اگر خار نداشت
دل اگر بی غم بود
اگر از بهر كبوتر قفسی تنگ نبود،
زندگی، عشق، اسارت، قهر و آشتی،
همه بی معنا بود
(فریدون مشیری)

    سلام بر پهلوانان حوزه‌های ورزش، هنر، ادبیات، سینما، رسانه و محیط زیست؛ سلام بر پهلوانانی که می‌دانند: هیچ درختی در پاییز ناامید نمی‌شود؛ و مانند یک عقاب سرطلایی در سبزکوه دریافته‌اند که آسمان بدون زاغ بور، خلوت است ...
پهلوانی، عیاری است برای سنجش خود را ندیدن؛ خط کشی است که نشان می‌دهد تا کجا می‌توان آدمی را با جاذبه‌های مسحورکننده‌ی مادی محک زد، به نحوی که نه حقیقتی را انکار کند، نه حقی را پایمال و نه وجودش را از خشم و انتقام و کینه، نسبت به هیچ زیستمندی در سرزمینش آکنده سازد.
همانگونه که عیار دانایی در فهم و شعور است و ربطی به مدرک تحصیلی ندارد؛ عیار پهلوانی هم در منش فرد نهفته است و ربطی به سترگی بازوانش ندارد.
پهلوان‌ها به استقبال زندگی سخت می‌روند؛ زیرا باور دارند که دریای بی‌تلاطم، ناخدای قهرمان نمی‌سازد.
آنها عاشق بی‌منت همه‌ی زیستمندان عالم هستند؛ در پیشگاه‌شان، هیچ روینده‌ای، علف هرز و هیچ جنبنده‌ای جاندار زیانکار نیست.
آنها این حقیقت را زندگی کرده‌اند که
جهان چون خط و خال و چشم و ابروست ؛ که هر چیزی به جای خویش نیکوست

    از طبیعت مردان و زنان ایرانی که بپرسی: چرا نگاهت گره گیر چشم نجیب گیاه است؟ پاسخ ابوسعید ابوالخیر را تکرار می‌کنند که:

 گــــوینــد چـــرا تو دل بدیشان دادی ؛ والله کــــه من ندادم ایشـــــان بردند

    خواستم بگویم: امروز و اینجا در تالار زیبایی که به نام شهدای طبیعت ایران نامیده می‌شود؛ به نام آن یکصد و سی محیط‌بان و جنگلبانی که عاشقانه و شجاعانه رفتند تا ما و فرزندان‌مان بتوانیم در سرزمینی زندگی کنیم که همچنان به کوه‌های رنگی‌اش: سفید کوه، سبزکوه، سیاه کوه و زردکوه می‌نازد و همچنان امپراطورش را، سمندرش را در دره شهبازان چون نگهبان آب می‌ستاید و حرمت می‌نهد؛ جمع شده‌ایم تا ضمن احترام و ادای دین بر یاد آن پهلوانانی که امروز نیستند، چون شهید یحیی شاهکوه محلی، شهید ناصر پیروی، شهید عبدالله یاری و شهید غلامرضا جعفری؛ بکوشیم آن گروه از ایرانیانی که هستند و هوشمندانه توانسته‌اند با برقراری پیوند بین ارزش‌های پهلوانی و آموزه‌های محیط زیستی، اندکی جهانی را که تحویل گرفته‌اند، بهتر تحویل دهند؛ را تجلیلی سزاوارانه کنیم.
هم آنهایی که بی شک فریدون‌های فرخ زمان هستند؛ فریدون‌هایی که بر بنیاد داد و دهش روزگار را می‌گذرانند و باور ندارند که آدم‌های خوب، لاجرم باید از جنس فرشته باشند ...

فریدون فرخ فرشته نبود ؛ ز مشک و ز عنبر سرشته نبود
به داد و دهش یافت آن نیکویی ؛ تو داد و دهش کن، فریدون تویی

    خلاصه اینکه به قول قیصر امین پور عزیز:
آدم‌هايى هستند در زندگي‌تان؛ که
چگالى وجودشان بالاست...
يادت نمي‌رود
"هستن هايشان را"
بس که حضورشان پر رنگ است.
ردپا حک مي‌کنند، اينها روى دل و جانت...
بس که بلدند "باشند"...
اين آدم‌ها را، بايد قدر بدانى...
وگرنه دنيا پر است از آن ديگرهاى
بى امضايى که شيب منحنى حضورشان، هميشه ثابت است...

    پس امروز گرامی می‌داریم: آن گروه از ورزشکاران، هنرمندان، نویسندگان، خبرنگاران و فرهیختگانی که با رفتارشان نشان می‌دهند: همانگونه که قدر پدر، مادر، عشق، ایران و خداوند را می‌دانیم و حرمت می‌نهیم؛ در پیشگاه همه‌ی سرخدارها، بلوط‌ها و دارتالاب‌های وطن هم باید کلاه از سر برداریم و نشان دهیم: سرزمینی که در آن مجالی برای خرامیدن یوزپلنگ‌ها و جبیرها و مرال‌ها نداشته باشد؛ سرزمینی که آسمانش خالی از پرواز میش‌مرغ‌ها، هوبره‌ها، سیاه‌خروس‌ها و دلیجه‌ها باشد و سرزمینی که در آن ردی از شب‌پره‌های روزپرواز نتوان گرفت؛ سرزمینی نیست که پذیرای شایسته‌ی 78 میلیون ایرانی باشد.
آنها بی‌شک پهلوانان نام‌آور و فراموش‌نشدنی این بوم و بر مقدس هستند و خواهند بود و خواهند ماند.
آمین.

    تهران به كلافي سردرگرم و درهم تنيده از مشكلات، چالش‌ها و بحران‌هاي محيط زيستي، اجتماعي، فرهنگي، بهداشتي و ... بدل شده است. اين در حالي است كه ميزان سرمايه‌گذاري، انباشت نيروي انساني متخصص و توجه ملّي به بزرگترين كلان‌شهر كشور، هرگز قابل مقايسه با هيچ سكونتگاه كوچك و بزرگ ديگري در ايران نبوده است. بروز پديده‌ي بسيار خطرناك نشست زمين به ميزان 36 سانتي‌متر در سال در جنوب پايتخت، رشد فزاينده‌ي شاخص‌هاي آلاينده‌ي هوا، قتل سالانه‌ي 200 ميليارد دقيقه از عمر شهروندان تهراني به وسيله‌ي قاتلي به نام ترافيك؛ افت كيفيت آب شرب و كابوس جيره‌بندي آن، تنها بخشي از مشكلات فزاينده‌ي اين «غول‌شهر» ايراني است كه از منظر بدهكاري بوم‌شناختي (اكولوژيكي)، ورشكسته‌ترين سكونتگاه كشور هم محسوب مي‌شود ...

    مرد شماره‌ی یک کابینه‌ی یازدهم می‌خواهد به زودی ملاقاتی رودررو با نمایندگانی از تمامی سمن‌های موجود در کشور داشته باشد تا از نزدیک در جریان درخواست‌ها و مطالبات ایشان قرار گیرد. در بخش نهادهای مدنی فعال در حوزه‌ی محیط زیست وظیفه‌ی جمع‌آوری نظرات بر عهده‌ی دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است. لطفاً همراهی فرمایید ...

    چند روز پیش، آقای دکتر احمدعلی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست از تجربه‌ی یک دیدار متفاوت با گروهی از نمایندگان مردم برای نگارنده گفت که دریغم می‌آید تا آن تجربه‌ی دلپذیر و امیدبخش را با هموطنان عزیزم به اشتراک ننهم.
    ایشان گفتند: چندی پیش درخواست‌های متعددی از نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهر بندر چابهار به دستم رسید که جملگی خواهان ملاقاتی حضوری با من بودند. نخست پنداشتم که لابد نمایندگان آنجا هم مانند اغلب شهرهای کشور، خواهان کاهش نظارت و سختگیری سازمان حفاظت محیط زیست هستند تا چرخ صنعت و کشاورزی و دیگر اشکال توسعه در حوزه انتخابیه‌شان بهتر بچرخد. اما پس از ملاقات با ایشان در هفته گذشته، با کمال شگفتی دریافتم که آنها به طور جدی خواستار رعایت ملاحظات محیط زیستی و اعمال درست و دقیق قوانین مرتبط هستند تا بدین‌ترتیب، از توسعه توأم با تخریب و آلودگی در زادبوم‌شان ممانعت به عمل آید. به عنوان مثال، آنها از اثرات منفی طرح توسعه اسکله بندر شهید بهشتی چابهار و تخریب زیستگاه‌های مرجانی زیبای منطقه، مکانیابی نامناسب طرح‌های پالایشگاهی، روشهای مخرب صید ماهی و تصرف حریم دریا توسط سازمانهای دولتی و ... اظهار گلایه کردند و خواستار دخالت جدی محیط زیست برای کاهش اثرات منفی طرح‌های موجود و همچنین ارزیابی دقیق اثرات محیط زیستی طرح‌های توسعهای جدید شدند.

    در پاسخ به این درخواست‌ها، معاون سازمان حفاظت محیط زیست هم با تأکید بر اینکه خود و همکارانش را مکلف به پیگیری این درخواست‌ها می‌داند، قول داد که با تیمی از کارشناسان و مسئولین این سازمان برای پیگیری مسایل و چالشهای محیط زیستی چابهار در آینده نزدیک به این منطقه سفر کند.
    امید که دیگر نمایندگان کشور در مجالس قانونگذاری بهارستان و نیز شوراهای اسلامی شهر و روستا هم با تأسی از بیداری محیط زیستی نمایندگان مردم در بندر زیبای چابهار، بکوشند تا چنین رویه‌ای را هر چه بیشتر بسط دهند؛ آموزه‌ای که همانا در بند 3-122 از پیش‌نویس منشور شهروندی ریاست جمهوری هم آمده است، آنجا که می‌گوید: آموزش مفاهیم محیط زیستی به شهروندان و مسئولان باید به گونه‌ای مورد ملاحظه قرار گیرد که توسعه پایدار ارتقاء یافته و بین پیشرفت اقتصادی و اجتماعی با حفاظت از محیط زیست تعارضی به وجود نیاید.
    و این - بی شک - یکی از اهداف کلیدی دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در چهارساله پیش رو خواهد بود.

درج نظر

    ساعت 15 امروز، به مناسبت جشن تیرگان و با همت انجمن‌های دوستدار دماوند سرفراز، مطابق رسم 8 سال گذشته، بزرگترین اجتماع طرفداران محیط زیست و دوستداران دماوند در محل دانشگاه پیام نور شهر رینه برگزار می‌شود. در این مراسم، استاد اسماعیل کهرم و نگارنده سخنرانی خواهند داشت. افزون بر آن، بیانیه مطالبات محیط زیستی برخی از تشکل‌های مردم‌نهاد از رییس جمهور منتخب قرائت شده و از فعال‌ترین چهره محیط زیست ایران در سال گذشته تقدیر به عمل می‌آید.

     در سخنرانی امروزم با عنوان: راز محبوبیت دماوند در نزد ایرانیان چیست؟

    از هیجدهم بهمن 1391 (ششم فوریه 2013) در جریان فراخوان نهمین دوره مسابقات بین‌المللی انتخاب بهترین فعالان آن لاین جهان، متجاوز از 5584 وبلاگ، پروژه، وبسایت و شخصیت حقیقی توسط مردم سراسر دنیا در یک دوره زمانی یک ماهه انتخاب شدند. آنگاه هیأت داوران این رقابت بین‌المللی، 26 روز فرصت داشتند تا از بین کاندیداها، سرانجام 364 نامزد را در 14 زبان و 34 رشته گوناگون انتخاب کرده و به مرحله نهایی هدایت کنند. در واپسین مرحله، فینالیست‌ها مجدداً در معرض قضاوت عمومی قرار می‌گیرند و تا 17 اردیبهشت‌ماه (هفتم ماه می) فرصت دارند تا رأی طرفداران خویش را جلب کنند؛ رقابتی که از چهاردهمین روز فروردین (سوم آوریل) رسماً آغاز شده است و تا این لحظه که 9 روز از شروع مرحله نهایی می‌گذرد، مجموعاً 32796 رأی به نفع نامزدها به ثبت رسیده است.

     خوشبختانه، تارنمای مهار بیابان‌زایی که اتفاقاً از دوازدهم فروردین ماه 1392، نهمین سال فعالیت خود را آغاز کرده است، توانسته یکی از 364 نامزدی باشد که مورد توجه هیأت پانزده نفره داوران قرار گرفته و به مرحله نهایی نهمین دوره این مسابقات راه پیدا کند. اینک مهار بیابان‌زایی به همراه سیزده تارنمای دیگر کاندیدای یکی از موضوعات اصلی، یعنی: جایزه اجلاس جهانی رسانه‌ها است؛ اجلاسی که قرار است بین روزهای بیست و هفتم تا بیست و نهم خرداد ماه سال جاری با عنوان: « آینده رشد در اقتصاد، ارزش‌ها و رسانه‌ها» در شهر بن جمهوری فدرال آلمان برگزار شود.

    رقبای مهار بیابان‌زایی از کشورهای اسپانیا، روسیه، فرانسه، پرتغال، بنگلادش، چین، اوکرائین، عربستان سعودی، ترکیه، انگلستان، اندونزی، آلمان و هند هستند و همان طور که ملاحظه می‌کنید، طیف بالقوه‌ی مخاطبانی که می‌توانند به مهار بیابان‌زایی رأی دهند، یعنی فارسی‌زبان‌ها؛ به مراتب شمارشان از اغلب کشورها و زبان‌های شرکت کننده در این رقابت کمتر است. با این وجود، خبر خوب این است که هم‌اکنون، مهار بیابان‌زایی با کسب 9 درصد مجموع آرا، در رتبه‌ی چهارم، پس از اسپانیا، روسیه و فرانسه قرار گرفته است؛ آن هم در شرایطی که هنوز اغلب مخاطبان این تارنما در داخل کشور چون نگارنده از ماجرا خبردار نبودند و برای کسب موفقیت آن عملاً تلاشی نکرده‌اند!

    چنین است که بنا به درخواست شمار قابل توجهی از دوستان عزیز و بزرگوارم که این موضوع را به من خبر دادند، تصمیم گرفتم تا ضمن اطلاع رسانی آن، شرایطی فراهم آورم که موقعیت تنها تارنمای ایرانی کاندید در این رشته، بهبود یابد.

    پس با مراجعه به این صفحه، در مسابقه شرکت کرده و از مهار بیابان‌زایی حمایت کنید، همانگونه که در سال 2009 چنین کردید و در آن سال هم این تارنما را به مقام سومین وبلاگ محبوب محیط زیستی جهان نایل کردید.

    گفتنی آن که مطابق مقررات این رقابت جهانی، هر فرد در هر 24 ساعت، می‌تواند انحصاراً در یک رشته و یک زبان به کاندیدای مورد علاقه خود رأی دهد. بنابراین هر یک از شما در طول 25 روز آینده تا پایان مهلت شرکت در مسابقه، می‌توانید 25 بار به مهار بیابان‌زایی رأی داده و بدین ترتیب بر شانس برنده شدنش بیافزایید.

    منتظر چه هستید؟ لطفاً رأی داده و از دوستان خود هم بخواهید که چنین کنند.

    سپاسگزارم.

    پی نوشت:

    ضمن قدردانی مجدد از همه‌ی خوانندگان عزیز مهار بیابان‌زایی که طی 48 ساعت گذشته، توانسته اند سهم آرای مهار بیابان‌زایی را از 9 به 18 درصد افزایش داده و رتبه این تارنما را هم یک پله ارتقا دهند؛ از آنجا که همچنان ایمیل‌ها و پیامک‌های فراوانی به دستم می‌رسد که خواستار شرح تصویری مراحل رأی دادن در این مسابقه بین‌المللی هستند، بر آن شدم تا این مراحل چهارگانه را در این نشانی به نمایش نهم. موفق باشید.

درج نظر

    شاید یکی از بیشترین و پرتکرارترین ترجیع‌بندهایی که اغلب در سخن بسیاری از مسئولین، نخبگان، پژوهشگران و کارشناسان حوزه محیط زیست می‌شنویم، آن است که برای دستیابی به جامعه‌ای برخوردار از محیط زیستی پویا و با نشاط، باید از کودکستان‌ها و دبستان‌ها شروع کرد. باید کوشید تا کودکان و نونهالان جامعه را، همان زمان که با واژگان و فضیلت‌هایی چون خداوند، مادر، پدر، محبت، عشق، میهن و صداقت آشنا می‌شوند و نسبت به آنها دلبستگی می‌یابند، با ارزش‌هایی چون درخت، آب، خاک، هوا، تالاب، کوهستان، بیابان، جنگل، یوزپلنگ، آهو، گوزن و ... نیز آشنا ساخت و در ضمیرشان عشق به مواهب طبیعی را چون عشق به عزیزترین عزیزان‌شان، نهادینه کرد ...

    یکی از دستور جلسه‌های هشتاد و هفتمین نشست تخصصی دفتر محیط زیست و توسعه پایدار کشاورزی در نخستین شنبه پاییز (اول مهر 1391)، بررسی مواضع و عملکرد هیأت ایرانی در کنفرانس ریو + 20 بود؛ کنفرانسی که در سال جاری در شهر ریودوژانیرو برزیل و با حضور رهبران و نمایندگان عالی‌رتبه حدود 190 کشور جهان برگزار شد و ایران هم برای نخستین بار در طول 4 دوره برگزاری آن، در سطح رییس جمهور در آن شرکت کرد. از همین رو، از آقای دکتر رضا مکنون، نایب رییس کمیته ملّی توسعه پایدار و عضو هیأت اعزامی به ریو دعوت شده بود تا گزارشی از این کنفرانس معتبر ارایه دهند. به ویژه که ایشان اخیراً در اجلاس تخصصی جنبش عدم تعهد در تهران هم سخنانی با عنوان: «توسعه پایدار: ريو + 20 و جهان آينده» ارایه کرده و پیش‌تر هم برای اعضای فرهنگستان علوم، در همین باره به ایراد سخن پرداخته بودند ...

     تا این لحظه، 120 کشور به عضویت در جنبش عدم تعهد، تعهد داده‌اند؛ گمان نبرم پیمان منطقه‌ای یا بین‌المللی دیگری را بتوان سراغ گرفت که شمار اعضایش به عدد 120 برسد؛ آن هم پیمانی که عملاً کشوری از آمریکای شمالی، اقیانوسیه و اروپا (به جز بلاروس) داوطلب عضویت در آن نشده باشد. بنابراین، می‌توان جنبش عدم تعهد را به نحوی، جنبش جنوب در برابر شمال هم ترجمه کرد؛ شمالی که همواره از جنوب می‌خواهد تا ملاحظات محیط زیستی را در چیدمان توسعه‌اش لحاظ کرده؛ به پاکتراشی جنگل‌ها پایان داده و انتشار گازهای گلخانه‌ای را به کمینه رساند، بدون آن که به یاد آورد که سهم او - شمال – در تخریب و تاراج اندوخته‌ها و منابع طبیعی کره زمین در طول یکصد سال اخیر، هرگز قابل مقایسه با آنچه که اینک در جنوب به یغما می‌رود، نبوده و نیست و حتا امروز هم، در انتشار گازهای گلخانه‌ای و بسیاری از مؤلفه‌های مخرب دیگر، سهم آن یک سوم از کشورهای عضو سازمان ملل متحد که تعهدی به عدم تعهد ندارند، کماکان بیشتر از دو سوم کشورهای عضو سازمان ملل متحد است که در عدم تعهد هم عضویت دارند ...

    روز گذشته، 22 تیرماه 1391، بسیاری از دوستان و هم‌سنگران شادروان یاسر انصاری گرد هم جمع شدند تا به بهانه‌ی نخستین سالگرد پرواز این جوان رعنای 32 ساله‌ و سبزاندیش، حمایت خویش را از آرمان و سلوک رفتاری‌اش به نمایش نهند. در این مراسم، معصومه ابتکار، عضو شورای شهر تهران و رییس کمیته محیط زیست پایتخت؛ محمّدرضا تابش، رییس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در دوره‌های هفتم، هشتم و نهم (با یکصد و بیست عضو)؛ هادی حیدرزاده، رییس ستاد محیط زیست شهرداری تهران؛ محمد مجابی، معاون مرکز مطالعات مدیریت شهر تهران؛ اسماعیل کهرم، استاد دانشگاه؛ مژگان جمشیدی، همسر مرحوم و نگارنده به عنوان سخنرانان این آیین نکوداشت، کوشیدند تا هر یک به سهم خود، بخشی از ویژگی‌های اخلاقی بنیانگذار سبزپرس را توصیف کنند.

یکی از نکات درخور توجه این مراسم، حضور برخی از هموطنانم بود که از شهرستان‌های دور چون خرم‌آباد، رشت و بروجن خود را به این آیین رسانده بودند؛ همچنین، بانو روشن (همسر شادروان کامبیز بهرام سلطانی) هم در مراسم حاضر بودند که جای قدردانی فراوان دارد.

    در ادامه، متن سخنرانی‌ام در این مراسم پرشکوه و در عین حال صمیمانه را با عنوان: «برای مردی که کابوس درخت‌‌افکنان بود» می‌توانید مطالعه فرمایید:

برای مردی که کابوس درخت‌‌افکنان بود

ما چو پیمان با کسی بستیم دیگر نشکنیم

گر همه زهر است، چون خوردیم ساغر نشکنیم

پیش ما یاقوت، یاقوتست و گوهر گوهر است

دأب ما اینست، یعنی: قدر گوهر نشکنیم

هر متاعی را در این بازار نرخی بسته‌اند

قند اگر بسیار شد، ما نرخ شکر نشکنیم

عیب پوشانِ هنربینیم ما طاوووس را

پای پوشانیم اما، هرگزش پر نشکنیم

ما درخت افکن نه ایم، آنها گروه دیگرند

با وجود صد تبر، یک شاخِ بی بر نشکنیم

                                                        وحشی بافقی

    و اینک می‌خواهم از مردی سخن بگویم که یک شاخِ بی بر را هم نمی‌شکست؛ مردی که مدت حضورش در بین ما آدم‌زمینی‌ها، ظاهراً کمتر از نیمی از روزهایی بود که نرخ امید به زندگی بر روی کاغذ، برایش تعیین کرده بود. با این وجود، نامش بیشتر از خیلی از آدم‌ها در ذهن مانده است؛ آن هم آدم‌هایی که بسیار بیشتر از آن چیزی زندگی کردند که انتظار می‌رفت، زندگی کنند! چرا؟ راز ماندگاری نام و نشان این جوان 32 ساله - یاسر انصاری - چیست؟

    جبران خلیل جبران می‌گوید: آرزو و تمنا، نيمي از زندگي و بي تفاوتي، نيمي از مرگ است. به نظرم، یاسر، مردی بود که هرگز آرزوها و تمناهایش را در پای هیچ مصلحتی مهار نکرد و به احساسش اجازه داد تا در پردیس پرشکوه زندگی به دنبال فصول از سرگل‌ها بپرد ... و این پریدن و نایستادن را "حق" خود می‌دانست.

      و این معنای بلند آزادی در زمانه‌ی ماست ... این که یاد بگیریم که هر چه حق داریم، انجام دهیم و نه هر آن چه که به آن میل داریم.    یاسر انصاری بسیار کوشید تا "حق" را در حوزه‌ی محیط زیست ترجمه کند و مصداق‌هایش را برای ایرانیان، برای هموطنانی که عاشقانه دوست‌شان می‌داشت، ارایه دهد. برای همین بود که بر علیه آنهایی که هوای سالم را از ما دریغ کرده بودند، اعلام جرم کرد؛ برای همین بود که خود را به گلستان می‌رساند تا حق برخورداری ما را از جنگلی که دوستش داریم به بهانه احداث یک جاده غصب نکنند؛ برای همین بود که در مقابل آنهایی که سودای اعلام جرم بر علیه دیده‌بانان طبیعت را داشتند، ایستاد و برای همین بود که در ابر، مثل ابر بهاری می‌گریست، وقتی یادش می‌افتاد که ممکن است حق زیستن در چنین زیستگاهی را نتواند به فرزندان این بوم و بر انتقال دهد؛ همان طور که برای سرنوشت غم‌بار چنارهای تهران هم می‌گریست ...

    یاسر امروز هست، زیرا از آن گروه انسان‌هایی بود که می‌ترسید! اما نه از مرگ؛ بلکه از این که وقتی زنده است، چیزی در درونش بمیرد؛ چیزی که من نامش را می‌نهم شوریدگی و عشقی مانا برای طبیعتی که دوستش داشت ...

    و شاید به پاس همین عشق و شوریدگی بود که بازی زندگی، او را به دیده‌بان سلحشور محیط زیست ایران، مژگان جمشیدی عزیز رساند تا همان طور که در دوم اردیبهشت 1388 گفتم، روی زیبا دوبرابر شود ...

    آخر، هنر شمشیر آن است که یکی را دو تا می‌کند؛ امّا هنر عشق آن است که دو تا را یکی می‌کند و از این روست که پس از این یگانگی شورانگیز، سبزپرس به دنیا آمد و جبهه‌ی محیط زیست در ایران، ناگهان با قدرتی دوچندان اعلام موجودیت کرد و پیش تاخت ...

    و اینک در پاسداشت نخستین سالگرد پروازش از دنیای آدم‌زمینی‌ها، به نظرم سزاوارانه‌ترین حرکتی که فعالان و دوستداران محیط زیست ایران می‌توانند برای شادی روح بلندش انجام دهند، این است که گاه به لاک‌پشت‌ها نگاه کنند و به خود زنهار دهند که آنها فقط وقتی پیشرفت می‌کنند که سرشان را از لاک خود بیرون ‌آورند. همان کاری که یاسر تا آخرین روز زندگیش انجام داد و برای همین است که همه او را می‌شناختند و حتا اگر با عقیده‌اش مخالف بودند که اغلب بودند، اما برای سماجت و اراده‌اش کلاه از سر برمی‌داشتند.

    آری درد یاسر، حصار بركه نبود، بلکه زيستن با ماهياني بود كه حتي فكر دريا به ذهنشان خطور نمي‌كرد ...

    و اگر ما خود را دوست یاسر می‌دانیم، باید بکوشیم تا به ماهی‌های بیشتری در حصار برکه، لذت بیکرانگی و هماغوشی با دریا را یادآور شویم ... برای همین است که مژگان باید امروز خوشحال باشد اگر درمی‌یابد که کمبود یاسر در جامعه‌اش و در بین دوستداران طبیعت گرایش حس می‌شود؛

    زیرا بر این باورم که:

    گاه بايد كم باشي تا كمبودت احساس شود، نه اينكه نباشي تا نبودنت عادت گردد.

    پی نوشت:

    یاسر انصاری؛ اسطوره جنگلبان ابدی: یادداشتی که حتمن در آرامش و خلوت باید خوانده شود ...

     گزارش تصویری این رویداد به نقل از سبزپرس

درج نظر

    رضا منصوری، واپسین کتابش با عنوان ایران در قرن 15/21 را به نسلی تقدیم کرده که شاهد دوران خردورزی و شکوفایی ملت ما خواهد بود؛ اما تأکید کرده که در آن زمان او نخواهد بود!

    او سه سال پیش هم به نحو دیگری همین مفهوم را در یادداشتی تأمل‌برانگیز با عنوان: "بر مزار خودم" مورد تأکید قرار داده و آرزو کرد که ایران در هزاره‌ی بعدی، کشوری آزاد با مردمانی آزاد و بی نیاز از قهرمان باشد.

    منصوری، ضمن بی‌فایده خواندن و نابخردانه دانستن تلاش برای مرگی فاخر، می‌گوید:

    ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻃﻠﺒﻲ ﺧﻮاص و ﻫﻴﺠﺎن زدﮔﻲ و ﺳﺎده ﻟﻮﺣﻲ ﻋﻮام، ﭘﺪﻳﺪه‌اي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺟﺒﺮان ﺧﻔﺖﻫﺎي دﻳﺮﻳﻨه‌ی ﺗﺎرﻳﺨﻲ- اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ﺧﻮن دﻟﻲ ﻛﻪ در ﻫﺮ دوراﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎن ﺧﺎﻣﻮش داده، ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﺑﺰرگ‌نماﻳﻲ اﻣﻮر ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮج ﻏﺮور ﻛﺎذب ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻌﺪل ﺟﺎﻣﻌه‌ی ﻣﺎ ﺧﻔﺖ ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ را اﻧﻜﺎر ﻣﻲ‌ﻛﻨﺪ و ﻏﺮق در ﺗﻮﻫﻢ اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ، ﭼﻪ در ﻋﺮﺻه‌ی ﻗﺪرت ﭼﻪ در ﻋﺮﺻه‌ی ﻋﻠﻢ.

    و او، مردی که وصیت کرده بر سنگ مزارش علاوه بر نام و نشان و تاریخ تولد و مرگش، فقط بنویسند:

    اﻳﺮان و ﺑﺨﺼﻮص ﻃﺎﻟﻘﺎن آن را دوﺳﺖ ﻣﻲ‌داﺷﺖ.

    ساعت یک بعدازظهر فردا – نهم خردادماه 1391 مهمان ما در مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور است تا از آینده علم و پژوهش در ایرانی برای‌مان بگوید که دوستش دارد و دوستش داریم.

    منصوری می‌گوید: ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل آﻳﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺳﺮو ﻛﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ، اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺸﻴﺎر، اﻳﺮاﻧﻲ ﻓﺎرغ از ﺧﻴﺎﻟﺒﺎﻓﻲ و ﺗﻮﻫﻢ، اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﺶ آزادﻧﺪ – ﻧﻪ آزاده و ﻧﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن و ﻧﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎنﭘﺮور! اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ اﺻﻼ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ!

    ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﻳﺮاﻧﻲ را ﻧﺪﻳﺪه‌ام، اﻣﺎ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﻨﮕﻴﺪه‌ام. ﭼﻪ ﭘﻴﻜﺎر ﻟﺬت ﺑﺨﺸﻲ – ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻴﺐ و ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار، اﻣﺎ ﻫﻤﻮاره ﻟﺬتﺑﺨﺶ.

    دوستان گرامی من و خوانندگان عزیز مهار بیابان‌زایی:

    لطفاً خبر برگزاری سخنرانی این مرد جنگجو را به آنهایی که بیشتر دوستشان دارید، اطلاع دهید و به همراه عزیزترین دوستان‌تان، خود را در ظهر سه‌شنبه به زیباترین و بزرگ‌ترین پردیس ایران رسانده تا شنونده‌ی یک سخنرانی متفاوت از یک بزرگمرد متفاوت وطن باشید که زندگی‌ 65 ساله‌اش را پیکاری لذت‌بخش با نابخردان و متوهمان می‌داند.

    برای اطلاعات بیشتر از سوابق علمی این فیزیکدان برجسته ایرانی و مدیر طرح رصدخانه ملّی ایران، به تارنمای انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع مراجعه فرمایید.

درج نظر

    همان طور که پیش‌تر اشاره کردم، در سی‌امین روز از فروردین 1390، مراسمی برای رونمایی از لوح یادبود استاد کامبیز بهرام سلطانی در میانکاله و با حضور همسر، برخی از همکاران و دوستان ایشان و نیز جمعی از مقامات و مدیران ملّی و استانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور برگزار شد.

    هرچند به قول خانم روشن (همسر کامبیز): روح دریایی او نیاز به این مراسم و اصولاً نیاز به هیچگونه بزرگداشتی ندارد، ولی شایسته است اهدافش را دنبال کنیم و آرمان‌هایش را تحقق بخشیم تا آیندگان نام سبز او را پاس بدارند و قدردان خدمات ارزنده او به طبیعت این مرز و بوم باشند.

    چنین است که به سهم خود از همه‌ی آنهایی که در برپایی این مراسم و زنده کردن نام قهرمان تالاب‌ها در دوست‌داشتنی‌ترین تالابش (میانکاله) سهم داشتند، قدردانی می‌کنم.

    خانم روشن در بخش دیگری از سخنان کوتاه‌شان در این مراسم گفتند:

    بسیار کوشش می‌کنم خود را نبازم و پنجه در پنجه تقدیر نیندازم. می‌خواهم متمرکز افکار و آمالش شوم. چه خواست‌هایی داشت؟ چه دورنمایی در ذهن و چه قلبی تپنده برای طبیعت. عاشق ایران بود و به طبیعتش عشق می‌ورزید ...

    و قلب دریایی‌اش برای ذره ذره خاک ایران می‌تپید. با چنان شوقی از میانکاله می‌گفت و می‌نوشت و عکس‌های آن را می چید که وصف ناشدنی است. با چنان شور و شعفی فیلم میانکاله را ساخت و با صدای گرمش بر روی فیلم صحبت کرد که در کلام نمی‌گنجد.

    جسم کامبیز اکنون در میان ما نیست ولی به طور قطع روح او ناظر بر این مراسم است ...

    برای روح سبزش که برای همیشه در میانکاله حضور دارد، آرزوی آرامش و آمرزش دارم و نیک می‌دانم خدایش دوستش می‌داشت که راضی نشد جسم و روحش بیش از آن مدت کوتاه متحمل درد و رنج گردد.

    باشد که میانکاله را به احترام روح بلند کامبیز و کامبیزهای این سرزمین که جان و مال و زندگی‌شان را برای اعتلای طبیعت ایران اهدا کردند، حفظ کنیم و اجازه ندهیم به هیچ بهانه‌ای (مانند احداث پالایشگاه)، حریم امن این تالاب یگانه و زیستمندان ارزشمندش مورد تجاوز و خدشه قرار گیرد.

     گفتنی آن که تصاویری که از میانکاله در این یادداشت می‌بینید را خود شادروان بهرام سلطانی با دوربین‌شان گرفته‌اند. همچنین از خانم روشن و آقایان ضیا ضیایی و هوشنگ ساجدی به دلیل قرار دادن عکس‌های مراسم برای انتشار در مهار بیابان‌زایی قدردانی می‌کنم.

درج نظر

    روز گذشته، دوم اسفند 1390، به دعوت سید یحیی موسوی (دبیر اندیشگاه مدیریت منابع آب کشور)، نشستی در طبقه دهم از ساختمان شرکت مدیریت منابع آب ایران برگزار شد که در نوع خود منحصر به فرد بود. هرچند این برای نخستین بار نبود که نگارنده فرصت طرح دیدگاه‌های انتقادی خود را نسبت به روند مدیریت حاکم بر منابع آب کشور و به صورت رودررو با برخی از مدیران عالی‌رتبه وزارت نیرو یافته بود. سال گذشته در دوم اردیبهشت هم، چنین نشستی برگزار شد و امیدوارم میزان توجه به محتوای مباحث مطرح شده در نشست دوّم، بیشتر و مؤثرتر از نشست نخست مورد توجه و پیگیری قرار گیرد.

    اعضای شرکت کننده در نشست دیروز علاوه بر آقای موسوی، عبارت بودند از: آقایان مهندس عراقی (معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت مدیریت منابع آب)، مهندس سید احمد علوی (مدیر حوضه آبریز فلات مرکزی)، مهندس اسفندیاری (مدیر سابق دفتر اقتصاد و برنامه‌ریزی)، مهندس میبدی (مدیرکل دفتر آب‌های زیرزمینی) و چند تن دیگر از مدیران وزارت نیرو که آمده بودند تا به پیشنهادها و انتقادهای حمیدرضا خدابخشی (دبیر انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان)، محسن حیدری (از حقوقدانان فعال در حوزه محیط زیست) و نگارنده گوش دهند.

    آنچه که در این نشست مورد تأکید قرار گرفت، ضرورت مشارکت بیشتر مردم و نهادهای مستقل تخصصی در حوزه تصمیم‌گیری مدیریت آب کشور بود؛ دریافتی که منجر به پیشنهاد تأسیس سازمان نظام مهندسی منابع آب کشور شد. همچنین مقرر شد تا طرح داناب با جدیت بیشتری در سطوح متوسطه و ابتدایی پیگیری شود و در این راه، انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان فعالانه‌تر موضوع را در استان راهبردی خوزستان پیگیری کنند.

نکته‌ی جالبی که در این نشست آشکار گردید، آن بود که اغلب دوستان و مدیران محترم، خود دل پر دردی از عدم توجه به گرایه‌های علمی در تصمیم‌گیری‌های صورت گرفته در بخش آب داشتند! از جمله سید احمد علوی، دکتر نبوی و مهندس میبدی خود صریح‌ترین انتقادها را نسبت به وضعیت حاکم بر مدیریت آب کشور بیان داشتند.

    به هرحال، نگارنده به ایشان یادآوری کرد که هم‌اکنون و از دید اغلب فعالان محیط زیست، وزارت نیرو به عنوان مخرب‌ترین دستگاه دولتی کشور در حوزه محیط زیست شناخته شده و وزارتین راه و نفت با فاصله‌ای معنی‌دار در تعقیب آنها هستند! واقعیتی که نشان می‌دهد شما نتوانستید دغدغه‌های خود را آنگونه که به همراهی مردم و فعالان این حوزه منجر شود، طرح کرده و دفاع کنید.

     همچنین تأکید کردم: متأسفانه تصمیمات کارشناسی در وزارت نیرو اغلب فدای مصلحت‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شده و با مثال آوردن از فاجعه احداث سدهایی نظیر جگین، اکباتان و گتوند، طرح‌های انتقال آب، استقرار نیروگاه شهید مفتح در همدان و سیکل ترکیبی در کازرون، یادآور شدم اگر امروز نسبت به این بارگذاری‌های اشتباه فریادبرنیاورده و اعتراض نکنید و نکنیم، نسل فردا هرگز شما را و ما را نخواهد بخشید. تجربه تلخ عربستان و فرجام دوزخی‌ای که اینک انتظار 20 میلیون ساکن در این شبه جزیره  را می‌کشد، گواهی است آشکار که اگر ما نیز بر طبل تولید به هر قیمتی بکوبیم، مرگ دیر یا زود به آغوش‌مان خواهد کشید. امیدوارم بر بنیاد روح حاکم بر منشور اندیشگاه، بتوانیم شاهد تحولی ملموس در این حوزه باشیم.

     پی نوشت:

-     گزارش این نشست کارشناسی در شبکه خبری آب ایران

-      روایت ماجرا در آبنما نیوز

درج نظر

    امروز مصاحبه ای از دکتر کاظم ندافی، رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ایران صدا منتشر شد که در آن پرده از رازی آشکار! رونمایی شد!!
    ایشان گفتند: با پیگیری های مصرانه وزارت بهداشت و با اقدامات وزارت نیرو 40 حلقه چاه با نیترات بالا در جنوب تهران از چرخه استفاده خارج و مشکل آلودگی در این مناطق تا 90 درصد مرتفع شد.
    این خبر نشان می دهد که گفته های دکتر شایگان که پیش تر آن را انعکاس دادم، درست بوده و استاندار تهران شرط را باخته است! نباخته است؟

    هنریک مجنونیان نیاز به معرفی ندارد؛ دست‌کم می‌دانم که برای خوانندگان گرامی مهار بیابان‌زایی یکی از نام‌آوران و بزرگان شناخته شده‌ای است که همواره به او و خدمات بی‌چشمداشتش برای طبیعت ایران با نیکی و حرمت یاد می‌شود ...

    جواد حيدريان، جوان خوش فكر و جسوري است كه گزارش‌هاي بسيار مؤثري را در طول چند سال اخير با موضوع و محوريت محيط زيست براي خبرگزاري مهر تهيه كرده است.
    ابوطالب ندري را هم كه همه مي‌شناسيم؛ عكاس هنرمند و عاشقي كه وقتي سرگرم عكاسي است، همه‌ي دردهايش را فراموش مي‌كند ...

    در اجلاس هزاره‌ی سازمان ملل متحد که در آغازین سال قرن بیست و یکم در مقر این سازمان در نیویورک برگزار شد، تمامی رهبران جهان متفق‌القول بودند که بیابان‌زایی – desertification – یکی از مهم‌ترین تهدیدهایی است که کیفیت زیست را در سرتاسر کره‌ی زمین مورد تهدید و تحدید قرار می‌دهد. از این رو، پس از دو چالش تغییرات اقلیمی و کمبود آب شیرین، به عنوان سومین چالش جهانی معرفی شد؛ چالشی که البته در ایران، کشوری که 89.7 درصد از قلمرو جغرافیایی‌اش در محدوده‌ی سرزمین‌های خشک - drylands - جای می‌گیرد، باید که به عنوان چالش شماره‌ی یک از آن یاد کرد ...

    در ادامه‌ی چهار یادداشت گذشته که به روایت مهم‌ترین فرازهای گفتگوی رو در روی برخی از فعالان و نخبگان محیط زیست  با شهردار تهران پرداخته شد، اینک می‌خواهم سخنان دکتر جلال‌ الدین شایگان را انتشار دهم، استاد دانشگاه صنعتی شریف و رییس شاخه‌ی محیط زیست فرهنگستان علوم ایران؛ سخنانی که بخش‌هایی از آن بسیار بحث‌برانگیز و مهم ارزیابی شد ...

    شنیده‌ام که در مراسم معرفی رییس جدید سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، جناب وزیر در طول سخنرانی‌شان و به بهانه‌ی مدیریت زمان، از ذکر این نام طولانی صرف‌نظر کرده و اختصاراً از عبارت "سازمان منابع طبیعی" استفاده کرده‌اند ...

    ساعتی پیش از همایش ناگفته های سدسازی در اصفهان، برگشتم و به زودی روایت هایی از این همایش ارزشمند خواهم نوشت ...