مهار بيابان‌زايي

    بعدازظهر دیروز به همراه عمار رفیعی امام و علی‌اکبر کریمی در حوالی روستاهای بابان و قزل‌جه در یک کیلومتری غرب شهر کبودرآهنگ بودیم؛ شهری که چند روزی است به واسطه‌ی پدیدارشدن بزرگترین و ژرف‌ترین فروچاله‌ی کشور، به مرکز توجه پژوهشگران کشور، به ویژه در حوزه‌های مرتبط با دانش زمین‌شناسی، آب‌شناسی، محیط زیست و پیکرشناسی زمین بدل شده است.

    حتا همان گونه که در تصاویر می‌بینید، اینک این فروچاله‌ی عظیم و پرهیبت – که بیستمین فروچاله منطقه در طول ۱۰ سال اخیر به شمار می‌رود - به یکی از اصلی‌ترین گردشگاه‌های منطقه بدل شده و نه‌تنها اهالی کبودرآهنگ، که بسیاری از مردم ساکن تا محدوده‌ی ۶۰ کیلومتری این فروچاله، با زن و فرزند خود را به این محل رسانده و ساعتی در کنار آن توقف می‌کنند.

جالب آن که در گفتگویی که با ایشان داشتم، اغلب اهالی به خوبی از اصلی‌ترین دلیل پدیدآمدن این فروچاله آگاهی دارند، امّا نمی‌دانند که چه باید کرد!

    گفتنی آن که از جمله مهمترین علت‌های رخداد فروچاله باید به تشدید پدیده‌ی انحلال سنگ‌های آهکی، گچ و نمک و نیز کاهش حجم رسوبات کم چگال اشاره کرد که متهم ردیف نخست در بروز این پدیده در دست‌کم ۹۰ درصد موارد، بهره برداری غیر اصولی و افراطی از آب‌های زیرزمینی است.

     یک نکته‌ی حایز اهمیت دیگر آن که پدیده‌ی نشست زمین در شعاعی به طول ۴۰۰ متر از مرکز فروچاله – حتا با چشم غیر مسلح – کاملاً آشکار و نمایان است و حتا میزان نشست زمین در امتداد شمالی فروچاله به مراتب بیشتر بوده و بیم آن می‌رود که دامنه و ابعاد این عارضه‌ی خطرناک به سرعت گسترش یابد. در حالی که هیچ تمهید امنیتی برای دورنگه‌داشتن مردم از این منطقه پیش‌بینی نشده است!

     کاش از این حادثه – که می‌توانست ابعادی مرگ‌آفرین هم داشته باشد – عبرت گرفته و از این پس در چیدمان توسعه‌ی خویش، به بنیان‌ها و توانمندی‌های بوم‌شناختی سرزمین بیش از پیش توجه کرده تا ناچار نباشیم برای تأمین آب نیروگاه حرارتی شهید مفتح همدان – در جوار این ناحیه – بیش از یکصد و ۱۰ حلقه چاه عمیق حفر کنیم و افزون بر آن بیش از ۸۰ درصد آب قابل استحصال استان را همچنان با راندمانی در حدود ۳۰ درصد به مصرف کشاورزی برسانیم.

    یادمان باشد که استان همدان در طول یک دهه‌ی گذشته شاهد بیشترین رشد و افزایش جمعیت بوده که نه‌تنها گرانی سرسام‌آور زمین و مسکن را در پی داشته است، بلکه به گفته‌ی دکتر مجتبی حیدری، استاد زمین‌شناس دانشگاه بوعلی در دهه‌ی اخیر میزان اُفت آب در دشت مرکزی همدان تا ۴۰ متر گزارش شده است که حقیقتاً هراس‌انگیز و بی سابقه است. به ویژه اگر بدانیم میانگین افت آب در کل کشور برای سه دهه گذشته ۱۵ متر بوده است.

    آخرین نکته اینکه تاکنون علاوه بر ایران، مردم ساکن در شمال کشور چین و نیز ایالت‌های کالیفرنیا، فلوریدا، تگزاس، آلاباما، میسوری، کنتاکی، تننسی، پنسیلوانیا و … خسارت‌های فراوانی را از این پدیده متحمل شده‌اند.

      لینک‌هایی برای آگاهی بیشتر:
- نحوه شکل گیری فروچاله های ریزشی دشت جابر بدره، استان ایلام، کنفرانس بررسی خطرات فروچاله ها در مناطق کارستی، دی ماه ۸۴، کرمانشاه، ص ۱۷۸
- نشست ۲ مترى زمین در جنوب تهران
- ارتباط بین فروچاله‌های دشت فامنین، قهاوند و کبودرآهنگ با سنگ کف منطقه – منوچهر امیری
- احتمال نشست زمین در اراضی وسیعی از تهران
- بررسی مکانیزم تشکیل فروچاله‌های حاشیه نیروگاه همدان
- عوامل تشکیل فروچاله های دشت فامنین - قهاوند در استان همدان
- علل و مکانیسم تشکیل فروچاله‌ها در دشت فامنین – کبودرآهنگ
- فرونشست‌ها و خطرات آن در ایران
- کنفرانس بررسی خطرات فروچاله ها در مناطق کارستی برگزار شد

درج نظر