مهار بيابان‌زايي

    يكي از سخنرانان هم‌انديشي ديروز در تالار اجتماعات ساختمان مركزي مهندسين مشاور ايران، آقاي مهندس احمد آل ياسين بود؛ متخصص پيشكسوتي كه نشان داده علم‌آموزي، پژوهش و مطالعه حد و مرزي ندارد و سن و سال هم نمي‌شناسد. عنوان سخنراني ايشان، «تشديد آثار خشكسالي به علت اثرات منفي تغيير در منابع زيستي جهان» بود و در تحليلي موجز و مستند به آمار جهاني و ملّي نشان داد كه حتا اگر همه چيز بر وفق مراد باشد و مديريت مطلوب هم بر سرزمين اعمال شود، فقط كافي است رشد كنوني جمعيت جهان به همين منوال ادامه يابد تا بحراني با عواقبي برگشت‌ناپذير گريبان همه‌ي ما را بگيرد. نكته‌اي كه شايد بيش از هر كسي در اين عالم، بايد براي رييس جمهور محمود احمدي‌نژاد، حايز اهميت و زنهاردهنده باشد كه همچنان از هر فرصتي براي كوبيدن بر طبل بمب جمعيتي خويش استفاده مي‌كند.
     در اينجا بخشي از آمارهاي ارايه شده توسط اين دانشمند عاشق وطن را براي آگاهي و استفاده خوانندگان عزيز مهار بيابان‌زايي منتشر مي‌كنم:

    جمعيت در يك نگاه

• جمعيت جهان از ۲۵۰۰ ميليون نفر در سال ۱۹۵۰ به ۷۶۰۰ ميليون نفر در سال ۲۰۰۸ افزايش يافته
• رشد جمعيت در ۵۰ سال اخير از رشد جمعيت در ۴ ميليون سال بعد از خلقت آدم بيشتر بوده
• ۲۶۰۰ ميليون نفر از مرم جهان از دسترسي به بهداشت محرومند
• ۲/۱ ميليارد نفر از گرسنگي و سوء تغذيه رنج مي‌برند و ۲/۱ ميليارد نفر هم از پرخوري در عذابند .
• ۱/۱ ميليارد نفر از دسترسي به آب سالم و كافي محروم ‌اند و سالانه حدود ۳ ميليون نفر به علت ابتلا به بيماريهاي ناشي از آبهاي آلوده جان مي‌سپارند.
• سالانه ۳۰ ميليون نوزاد كم وزن و بيمار از مادران مبتلا به سوء تغذيه متولد مي‌شوند.
• هم اكنون ۸۷۵ ميليون نفر بزرگسال بي‌سواد در جهان وجود دارد.
• ۵۷ درصد جمعيت آسيا و ۵۱ درصد جمعيت آفريقا در نواحي نيمه باير و خشك زندگي مي‌كنند.

• تنها جمعيت زياد نمي‌شود، بلكه الگوي مصرف در حال تغيير و افزايش است.
• رشد بي‌رويه جمعيت و انفجار آن مي‌تواند به بروز كشمكش‌هاي سياسي بين كشورها و درون كشورها منجر شود.

نتيجه:
• جويندگان كار نواحي شمالي چين با عبور از مرز وارد قسمت‌هاي كم جمعيت روسيه مي‌شوند. جويندگان كار آمریکای جنوبی به طور غير قانوني وارد آمريكا مي‌شوند. جويندگان كار در هند و پاکستان و یمن و  افغانستا ن و کشورهای فقیر آفریقایی (والبته ايران)  سرگردان و آواره هستند.

• امروز بسياري از دولت‌ها در مقابل فشار جمعيت اظهار عجز و درماندگي مي‌كنند و يكي از علل عمده فرسودگي دولت‌ها تراكم جمعيت و عدم توانمندي دولت‌ها در تأمين بهداشت و رفاه عمومي است.

منابع آب در يك نگاه

در جهان نزدیک ۱۴۰۰ میلیون کیلومتر مکعب آب وجود دارد که :

• ۹۷ و نيم درصد آبهاي جهان آب شور و ۲ و نيم درصد آن آب شيرين است كه كمتر از ۱ درصد آن آبهاي شيرين تجديد شونده است و بقیه آن را يخچال‌ها و پوشش‌هاي دائمي برف تشكيل مي‌دهد.
• منابع آب شيرين تجديد شونده زمين از ۱۱۰ هزار كيلومتر مكعب بارندگي سالانه بدست مي‌آيد كه از آن ۴۳ هزار كيلومتر مكعب منابع قابل دسترسي است كه :
• ۳۸ هزار كيلومتر مكعب آن سالانه برداشت مي شود.
• از ۳۸ هزار كيلومتر مكعب برداشت سالانه
• ۲۶۶۰۰ كيلومتر مكعب معادل ۷۰ درصد براي كشاورزي
• ۳۸۰۰ كيلومتر مكعب معادل ۱۰ درصد براي مقاصد شهري و شرب
• ۷۶۰۰ كيلومتر مكعب معادل ۲۰ درصد براي صنايع بمصرف مي‌رسد.
• متوسط سرانه آب قابل دسترسي جهان در سال ۱۹۵۰ بالع بر ۱۷۲۰۰ متر مكعب در سال بود.
• ولي همین سرانه آب قابل دسترسي در سال ۲۰۰۸ به ۶۴۰۰ متر مكعب -  نزديك يك سوم - كاهش پيدا كرده است و در سال ۲۰۲۵ به ۴۷۰۰ متر مكعب خواهد رسيد.

اراضي كشاورزي در يك نگاه

• جمع مساحت خشكي‌هاي زمين ۵/۱۳ ميليارد هكتار يا ۱۳۵ ميليون كيلومتر مربع است
• مساحت اراضي زير كشت جهان حدود ۱۵ و نيم میلیون كيلومتر مربع است
• مساحت اراضي زير شبكه‌هاي آبياري جهان ۲۷۷ ميليون هكتار است.

زمین‌های كشاورزي در جهان، با چهار خطر جدي روبرو است:

• فرسایش خاک

• بیابان زایی

• زمین های کشاورزی در کام شهرها و کلان‌شهرها

• خرید حقابه کشاورزان از طرف کلان‌شهرها

• سرانه اراضي كشاورزي جهان روزبه روز به دليل افزايش جمعيت و وراثت رو به كاهش مي‌گذارد، سرانه اراضي زيركشت جهان حدود ۲۳/۰ هكتار يا ۲۳۰۰ متر مربع است .هم اكنون سرانه اراضي كشور چين با ۱۳۰۰ ميليون نفر جمعيت، حدود ۶۰۰ متر مربع است كه پيش بيني مي‌شود تا سال ۲۰۲۵ به ۳۵۰ متر مربع كاهش يابد. همچنين سرانه اراضي كشاورزي هند با ۱/۱ ميليارد جمعيت ۶۵۰ متر مربع است كه انتظار مي‌رود تا سال ۲۰۲۵ به كمتر از ۵۲۰ متر مربع تنزل يابد.

• سرانه اراضي كشاورزي ايران در سال ۱۳۳۵ حدود ۵۵۰۰ متر مربع بود كه در حال حاضر به ۲۷۰۰ متر مربع رسيده است و پيش بيني مي‌شود در سال ۲۰۲۵ به ۲۲۰۰ متر مربع تقليل يابد.

    آل ياسين سخنان خود را با نمايش اين نمودار هشداردهنده به پايان برد؛ نموداري كه نشان مي‌دهد از حدود سال ۱۹۸۸ ميلادي به بعد، كره‌ي زمين به آستانه‌ي تحمل بوم‌شناختي (اكولوژيكي) خود رسيده و هم‌اكنون شمار جمعيت ساكن در كره‌ي زمين حدود ۲۰ درصد بيشتر از ظرفيت پذيرش بوم‌شناختي آن است؛ رخدادي كه به خودي خود مي‌تواند آثار وخيم خشكسالي‌هاي دوره‌اي در ايران زمين را چند برابر كند. همانگونه كه خشكسالي اخير چنين كرده و خسارت‌هاي ريالي حاصل از آن از مرز ۱۳ ميليارد دلار (بيش از ۵ برابر مجموع خسارت وارد شده در خشكسالي سه ساله ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰) گذشته است. هرچند، نبايد فراموش كرد كه به قول عباس كشاورز، مجموعه‌اي از بي‌تدبيري‌هاي مديريتي هم در اين بحران مؤثر بوده است؛ موضوعي كه به آن خواهم پرداخت.

درج نظر