2- روند تكامل پژوهش­هاي مهار بيابان‌زايي در مؤسسة تحقيقات جنگل­ها و مراتع

بر بنياد آنچه نوشته آمد، مؤسسة تحقيقات جنگل­ها و مراتع،‌ با افزايش اندوخته‌ها و تجارب علمي بدست‌آمده در طول 33 سال گذشته بر غناي نگرش كلان خويش نسبت به مسايل و چالش­هاي مطروحه در حوزة بيابان و بيابان‌زايي افزوده است؛‌ به نحوي كه هم‌اكنون مفهوم بيابان‌زايي (Desertification) از حالت خُرد و محدودِ آن كه تنها برخي فرآيندها و تغييرات بيروني ناشي از گسترش قلمرو فيزيكي بيابانها را شامل مي‌شد، فاصله گرفته و به هر نوع فرآيند كاهندة كارايي سرزمين در زيست‌بومهايي كه استعداد سكونتگاهي دارند اطلاق مي‌شود.

جدول 2- توزيع قاره‌اي درجات گوناگون تخريب خاك در جهان

                 مساحت: ميليون‌هكتار

برگرفته از: UNEP، 1997

چنين است كه دغدغة نخست پژوهشگران در اين مؤسسه، به عنوان عضوي از جامعة جهاني، شناسايي و مهار جرياني است كه تاكنون بيش از 5 ميليارد هكتار  يا 5/38 درصد از خشكيهاي جهان را با افت بارآوري مواجه ساخته و ارتقاء شاخصهاي رفاه انساني‌ي افزون بر 25/1 ميلياردنفر از شهروندان جهان را به طور مستقيم به مخاطره انداخته است. اين در حالي است كه تا چندي پيش ابداع يا ترويجِ پاره‌اي راهكارهاي مكانيكي يا زيست‌شناختي، براي تثبيت ناهمواريهاي ماسه‌اي از طريق بهره‌گيري از خاك‌پوشهاي نفتي،‌ بادشكنهاي گوناگون و جنگلكاري كه اغلب بر چارچوب تفكراتي مبتني بر مديريت سازه‌اي استوار بودند، عمده‌ترين جهت‌گيريهاي پژوهشي را دربر مي‌گرفت. ليكن امروز، اصلي‌ترين راهبردهاي پژوهشي مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع در حوزة مهار بيابان‌زايي، بر محور ترويج مديريتي غيرسازه‌اي استوار شده است. مديريتي كه نيازهاي زمان را مي‌شناسد، محدوديتها را انكار نمي‌كند و با توجه به خواهشهاي بوم‌شناختي سرزمين،‌ مي‌كوشد تا پايدارترين راهكار را براي مهار جريانهاي پس‌رونده، در جاي جايِ اين بوم و بر ارايه دهد.

چنين است كه در راه حركت به سوي اين آموزة مقدس، هيچگاه فراموش نمي‌كند: «پايداري واقعي هنگامي تحقق مي‌يابد كه نه تنها فردفرد شهروندان جمهوري اسلامي ايران، كه يكايك آحاد جامعه جهاني،‌ از آمادگي فداي مصلحت فردي در پاي مصلحت جمعي برخوردار باشند».