تأملاتي بر جايگاه کشاورزی در مناسبات کشورهای عضو اکو

    در بند نخست از نخستين بيانيه‌ي وزرای کشاورزی عضو سازمان اکو ، جمله‌اي خردمندانه و واقع‌بينانه آمده است، با اين محتوا كه «دستيابی به توسعه‌ي پايدارِ کشاورزی، در گرو لحاظِ توانمندي‌های طبيعی و مزيت‌های نسبی زيست‌بومِ کشورهای عضو است.» با اين وجود و به رغمِ گنجاندنِ چنين آموزه‌ي هوشمندانه‌ای در پيشانی بيانيه، متأسفانه به نظر می‌رسد، روح حاکم بر محتوای ديگر اصول و بندهای آن، به ويژه آنجا که از « نقش مهمِ بخش کشاورزی در اقتصادِ کشورهای عضو و ...» ياد می‌کند، اندکی با آموزه‌ي پيش‌گفته در تضاد قرار می‌گيرد.
   تازه‌ترين بررسي‌های جهانی نشان مي‌دهد، فشارهای انسانی منتج به بيابان‌زايي، در هيچيک از مناطق جهان، همتايي نظير قلمرو کشورهای عضو اکو ندارد. به بيانی ديگر، يکی از بحرانی‌ترين سكونت‌گاه‌هاي كره‌ي زمين از نظر گسترش و غلظت جريان‌های کاهنده‌ي کارايی سرزمين، فلات ايران و کشورهای همجوار است.
   نکته‌ي قابل تأملِ ديگر آن است که در ميان کشورهای عضو اکو، ايران يکی از حساس‌ترين و شکننده‌ترين شرايط را داراست. حال چنانچه به اين موارد، تنگناهای طبيعی کشور را نيز بيافزاييم، آنگاه موقعيت دشوار و شتابِ درجه‌ي آسيب‌پذيری آن بهتر درک می‌شود. اگر از ميزان ناچيزِ متوسط ريزش‌هاي آسمانی در ايران بگذريم (کمتر از يک‌سوم ميانگين جهانی)، اگر از فزونی دست‌کم 6 درصدی حجم تبخير و تعرق واقعی کشور به نسبت متوسط جهانی صرف‌نظر کنيم و اگر پراکنش نامتوازنِ مکانی و زمانی منابع آبی را نيز ناديده بيانگاريم؛ از تغييرات چشمگيرِ حجم منابع آب‌هاي سطحي و زيرزميني كشور در طول سال‌هاي مختلف، نمی‌توانيم بگذريم و نمي‌بايست از دخالت اين محدودِيت در برنامه‌های توسعه‌ي کشور جلوگيری کرد. مثلاً در يك بررسي 15 ساله (79-1365)، حجم سالانه‌ي منابع آب‌هاي سطحي كشور از 9/42 ميليارد متر مکعب (م م م) در سال آبي 79-1378 تا 6/164 (م م م) در سال آبي 72-1371 متغير بوده است. اين ميزان تغيير –  حدود 122 (م م م)  – يعنی بيش از 3/1 برابرِ ميانگينِ 34 ساله‌ي حجم منابع آب‌های سطحی کشور، نشان از تغيير‌پذيري شديدِ اين منابع  از سالي به سال ديگر داشته و درنتيجه، بيانگر دشواري برنامه‌ريزي در چنين شرايطي است. در اين ميان، وضعيت پاره‌ای از حوضه‌هاي آبخيز اصلی کشور چنان غير قابل پيش‌بيني‌ بوده كه ضريب تغييراتِ حجم منابع آب‌های سطحی آن از مرز 1/53 درصد نيز گذر کرده است.
   مطابق نقشه‌ي سازمان (NRCS (Natural Resources Conservation Service  كه ايالات متحده‌ي آمريکا در سال 2002 ارايه داده و در اکتبر ۲۰۰۵ نیز مجدداْ اطلاعات آن را به روز کرده است، وخامتِ بيابان‌زايی در مناطقی که با رنگ قرمز‌تر مشخص شده‌اند، شديد‌تر است. موقعيت منطقه‌ي اکو ، در اين ميان کاملاً متمايز و هشداردهنده است.

ادامه دارد