1- ديباچه:

قابليت بياباني­شدنِ ايران مركزي به احتمال زياد با دوره‌هاي ناپايدار (رگسيستازي) زمين، كه امكان رويش گياهي و توليد زيست­توده[1] را به كمينه مي‌رساند، منطبق بوده است (معتمد، 1371). برپاية شواهد بدست آمده، آب و هواي ايران­زمين، بين 180 تا 200 ميليون سال پيش (دورة لياس)، يعني زماني كه در عرضهاي شمالي كمتر از 10 درجه قرار داشت، گرم و مرطوب بوده است (احمدي، 1377)، ليكن به موازات حركتهاي قاره‌اي، بيشترِ قلمرو جغرافيايي ايران در عرضهاي 25 تا 35 درجه (كمربند بياباني جهان) استقرار يافت كه اين رخداد به همراه پاره‌اي ديگر از عوامل محيطي، زمينه­سازِ حاکميتِ شرايط بياباني بر اغلب نواحی ايران در متجاوز از يک تا دو ميليون سالِ پيش (دوران نئوژن و كواترنر) شد (معتمد، 1371 و احمدي، 1377).

بنابراين، هر چند زمان زيادی از پيدايش بيابان در ايران می­گذرد، اما اين زمانِ طولانی، در مقايسه با هنگامة شکل­گيری نخستين بيابانها در جهان در 400 الی 570 ميليون سال پيش[2] (اسديان، 1365)، بسيار ناچيز می­نمايد؛ بيابانهايی که خود در شمارِ يکی از جوان­ترين پديده­های طبيعی سيارة  4600 ميليون سالة زمين (et al Moore، 1996) جای می­گيرند؛ آنهم سياره­ای که دست­کم از 8 ميليارد سال تاريخ کهکشانِ هستی بی­خبر است[3].


[1] .Biomass

1 مربوط به دوران نخست زمين­شناسی (کامبرين تا سيلورين)، موسوم به کهن­زيست (پالئوزوئيک) تحتانی.

[3] عمر جهان را بين 12 تا 14 ميليارد سال برآورد کرده­اند (بازلو، 1989).