جندق ؛ آبادبومي كه نه «هماورد» كوير كه «هماغوش» اوست! – 17
ورودی جندق از سوی معلمان
جندق از توابع شهرستان خور در 350 کیلومتری شمال شرقی اصفهان قرار دارد. موقعیت جغرافیایی آن عرض 33:56:23 شمالی و طول 54:21:29 شرقی. ارتفاع آن از سطح آبهای آزاد 1213 متر است. جندق از شمال به کویر بزرگ، از غرب به کویر ریگ جن و رشته کوههای جندق، از جنوب به بیابانهای اطراف خور و از شرق به حاشیهي جنوبی دشت کویر محدود میشود.
طبق آخرین سرشماری جمعیت جندق 4500 نفر بوده است که اکثر مردم آن به دامداری و کشاورزی مشغولند. از مهمترین محصولات آن میتوان به زعفران، گندم و جو اشاره کرد[1]. زبان مردم جندق فارسي است. مردم بعضي از روستاها، چون خور، گرمه، خنج، دادكين، ارديب، ايراج و فرخي داراي لهجهي ويژهاي هستند و واژگان پهلوي در زبان آنان بسيار است.
شهرستان جندق در زمانهای گذشته در مسیر شاهراه ارتباطی کاروان گذر جندق به بیدستان قرار داشته و کاروانهایی که از سمت جنوب ایران قصد عزیمت به ری و شمال کشور را داشتهاند، پيش از عبور از دریای کویر در جندق اتراق میکردهاند. در حال حاضر جندق محور ارتباطی اصفهان، نایین، انارك، جندق، دامغان، مشهد است و مسافرانی که از اصفهان و شهرهای جنوبی ایران قصد عزیمت به مشهد را دارند، از این محور استفاده میکنند.
معماري كويري در جندق – عبور عابرين و موتورسوارها از كنارههاي ديوار و در پناه اندك سايههاي باريك باقيمانده، آن هم در يك روز مثلاً بهاري، حكايت از شدت گرما و سوزانندگي زياد نور خورشيد در اين ديار دارد
از آثار باستانی جندق میتوان به آبانبارهای فراوان و قلعهي انوشیروان اشاره کرد كه هنوز هم سامانهي به كار رفته براي توزيع آب در اين دژ كهن، منحصر به فرد و تحسينبرانگيز مينمايد. شهر جندق دارای یک پمپ بنزین و یک پاسگاه پلیس است و هر چند كه هیچ گونه مهمانسرا و هتلی در این شهر وجود ندارد؛ امّا در راه ماندگانِ عبوري ميتوانند در شبستان مسجد نيمه ساختهاي كه جنب پمپ بنزين وجود دارد، شب را به سر آورند؛ كاري كه ما نيز انجام داديم و شب پرستارهي كوير را به تمامي لمس كرديم.
يك نكتهي چشمگير در جندق، مهندسی سازههای ساختمانی (طاقهای ضربی و گنبدهاي خشتي، ديوارهاي گلي سرخرنگ، بادگيرها، آبانبارها، يخچالهای طبيعی و بهرهگيری از ويژگيهای گرمايشی و روشنايي جهات جغرافيايی) و مواد به کار رفته در آنها است؛ شناسههايي كه تأييد ميكنند جندقيان در طول تاريخ ديرينهي خويش بيشترين تلاش خود را برای همسازی با طبيعت گرم و خشکِ دشت كوير به کار بستهاند و مهمتر و ارزشمندتر آنكه هنوز هم خود را به آن وفادار ميدانند.
بازديد از درخت زيتون هزارسالهي جندق
حاج سيّد علي طباطبايي از كشاورزان روستاي هود[2]
به كمك سيد احمد طباطبايي، جوان علاقهمند جندقي، نشاني رويشگاه يكي از كهنترين درختان زيتون را يافتيم[3]. رويشگاه در فاصلهي 3 كيلومتري جنوب شرق جندق، در روستايي به نام هود قرار داشت و توانستيم سه پايهي زيتون را كه هر يك از مجموعهي بيشماري از پايههاي درهم تنيده تشكيل شده بود، از نزديك ببينيم.
درخت زيتون هزار سالهي روستاي هود و اعضاي گروه در كنارش (8/2/1385)
جالب اينكه اخيراً از سوي جهاد كشاورزي استان اصفهان و با الهام از مقاومت اين درختان كهنسال زيتون، اقدام به كاشت وسيع اين نهال در معابر عمومي شهر جندق كردهاند.
احمد و ابراهيم ، دو جوان جندقي كه مشتاقانه پيگير يافتن پاسخِ پرسشهاي گروه بودند، در محوطهي مسجد در دست احداث جندق
و سرانجام نرم نرمك سفرنامهي بياباني به اوج خود نزديك ميشود! به مصر و بياضيه و ...
[1] از نانهاى سنتي شهر جندق نيز تعاريف بسياري شنيده بوديم، هر چند كه در هنگام ورود ما به شهر (پيش از ظهر روز جمعه – 8/2/1385) خبري از اين نان نبود!
[2] وي ميگفت: تا چهار پشت خانواده را ميدانم كه اين درخت موجود بوده است.
[3] البته احمد نيز با كمك پدربزرگش و پس از مشورت با او رويشگاه زيتون را شناخته بود!