نامگذاري سال‌ها از چه هنگام آغاز شد؟

نزديك به نيم قرن از زماني كه براي نخستين بار سازمان ملل متحد تصميم گرفت تا براي ترغيب و افزايش تمركز ملّت‌ها و دولت‌ها نسبت به يكي از موضوعات يا معضلات مهم جهاني، اقدام به نامگذاري سالانه‌ي تقويم بشري كند، مي‌گذرد. ابتكار سزاوارانه‌اي كه در سال 1959 ميلادي و همزمان با تشديد پديده‌ي مهاجرت از كشورهاي آفريقايي، آسيايي و بلوك شرق سابق به سوي اردوگاه غرب شكل گرفت و رهبران آن زمان سازمان ملل را واداشت تا آن سال را، به نام مهاجرين و پناهندگان[1] بنامند. نكته‌ي قابل تأمل در اين ميان – به ويژه براي علاقه‌مندان به حوزه‌ي محيط زيست -  آن است كه تا سال 1998[2] كمتر سالي پيش آمد كه رهبران جهان و شخص دبيركل سازمان ملل به اين اجماع برسند كه با نامگذاري سالي از اين سال‌ها، بايد يكي از موضوعات زيست‌محيطي را به صدر توجهات جهاني نزديك كنند. در حالي كه موضوعات ديگري چون كودكان، زنان، بهداشت و سلامتي، آموزش و پرورش، فقر، فضا، گردشگري، صلح، آپارتايد و نژادپرستي، ارتباطات، معلولان، گفتگوي تمدّن‌ها و ... توانستند به راحتي در صدر توجهات جهاني قرار گيرند[3]. چنين است كه مشاهده مي‌كنيم، به جز بحران افزايش جمعيت كه توانست در سال 1974 به صدر توجهات جهاني برسد[4]، ديگر معضلات و گرايه‌هاي اصلي زيست‌محيطي، نظير آلودگي آب و هوا، پاك‌تراشي جنگل‌ها، نابودي تالاب‌ها و كوهستان‌ها، تغيير اقليم، زوال تنوّع زيستي، بيابان‌زايي و ... عموماً درسايه‌ي ديگر بحران‌هاي تمدّن بشري متوقف ماند. امّا پس از برگزاري اجلاس هزاره در عالي‌ترين سطح رهبري جهان (نيويورك- سال 2000) و انتخاب پنج اولويت نخست بشر در قرن بيست و يك، يعني: مبارزه با فقر و گرسنگی، بيماری، بي‌سوادی، نابودی محيط ­زيست و تبعيض عليه زنان[5]؛ به صورتي كاملاً بارز مشاهده شد كه سهم معضلات و دغدغه‌هاي زيست‌محيطي در نامگذاري نخستين سال‌هاي هزاره‌ي سوّم افزايشي معني‌دار يافت[6]. به نحوي كه از سال 2002 تاكنون، اولويت‌هايي چون كوهستان‌ها[7]، آب گوارا[8]، بوم‌گردي[9]، برنج[10] و سرانجام «بيابان و بيابان‌زايي»[11] توانسته‌اند در پيشاني اغلب سال‌هاي آغازين هزاره بنشينند. رخدادي كه به خودي خود آشكار مي‌سازد ملاحظات زيست‌محيطي تا چه اندازه توانسته ارزش واقعي خود را در سبد اولويت‌هاي راهبردي مديريت كلان حاكم بر جهان بيابد. و اين همان تحوّلي است كه نشانزد‌هاي آن را نه‌تنها در كشورهاي شمال و در بين نخبگان، كه در انديشه و فرهنگ عامه‌ي مردم در كشورهاي جنوب، از جمله ايران نيز مي‌توانيم مشاهده كنيم. 

ادامه دارد ...


[1] 1959/1960 World Refugee Year.

[2] سال 1998 را سال جهاني اقيانوس‌ها ناميدند (1998 International Year of the Ocean).

[3] البته آشكار است كه كمتر حوزه‌اي را بتوان كاملاً منفك از محيط زيست در نظر گرفت و از همين رو، اغلب موضوعات معرفي شده نيز هم بر اين حوزه اثر داشته و هم از او تأثير مي‌گرفته و خواهند گرفت.

[4] 1974 World Population Year.

[5] پنج چالشي كه آشكارا هم بر بيابان‌زايي تأثير گذاشته و هم از آن متأثر شده و مي‌شوند.

[6] رخداد ديگري كه اندكي پيش از اجلاس هزاره، به وقوع پيوست و به حصول اين آموزه كمك كرد، ابتكار انجمن بين‌المللي علوم در اعلام 38 چالش نخست فراروي بشر بود؛ 38 چالشي كه در رأس همه‌ي آنها تغيير اقليم، كميابي آب شيرين و بيابان‌زايي جاي گرفته بود.

 

[7] 2002 International Year of Mountains.

[8] 2003 International Year of Freshwater.

[9] 2002 International Year of Ecotourism.

[10] 2004 International Year of Rice 

[11] 2006 International Year of Deserts and Desertification.