گونها که بروند ، مرگ به زاگرس سلام میدهد!
چنین است که در طول یک دههی اخیر گزارشهای متعددی از تشدید بیابانزایی در مناطقی منتشر شد که ظاهراً با قلمرو طبیعی کویرها و بیابانهای کشور بسیار فاصله دارند. شتاب بیابانزایی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، ابی بگلو در اردبیل، معینآباد ورامین، دشت ارژن در فارس، دشت سگزی در اصفهان، دشت قهاوند و کبودرآهنگ در همدان، علی آباد کتول در گلستان، میان دشت و اسفراین در خراسان شمالی، خان میرزا در لردگان و ... از جملهی این موارد زنهاردهنده است.
اما تازهترین گزارش منتشر شده توسط همکارانم در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان چهار محال و بختیاری، شاید شوکی بزرگ و هشداری کوبندهتر از دیگر گزارشها در این حوزه باشد. چرا که مطابق این گزارش، نه فقط بخشی از استان که تمامی قلمرو 1.1 میلیون هکتاری سطح مراتع و جنگلهای استان چهار محال و بختیاری که سرچشمهی مهمترین رودخانههای راهبردی کشور را تغذیه میکنند، در معرض خشکیدگی شدید و نگران کننده قرار گرفتهاند. افزون بر آن، بیش از 60 درصد از گونزارهای استان هم در آستانهی فروپاشیدگی و خشکی کامل قرار گرفتهاند. یعنی: گونهای که بیشترین سهم را در محافظت از خاک به ویژه در اراضی پرشیب کوهستانی زاگرس برعهده دارد، در وضعیتی بس شکننده قرار گرفته و بیم آن میرود که اگر تمهیدات مراقبتی و آیش بر آنها اعمال نگردد، وضعیت از کنترل خارج شده و بحرانی جدی در افزایش نرخ جابه جایی خاک، کاهش ذخایر استراتژیک آب شیرین و اُفت تراکم و تنوع زیستی در حوزه گیاهی و جانوری را شاهد باشیم.
این در حالی است که مطابق گزارش ناسا، موج یک خشکسالی درازمدت 30 ساله هنوز از راه نرسیده و باید منتظر شرایطی به مراتب مرگبارتر هم باشیم.
در چنین شرایطی، انتظار میرود که سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور از اختیارات قانونی خود به منظور تضمین توان بومشناختی (اکولوژیک) ایران استفاده کرده و اجازه هرگونه بهرهبرداری صنعتی از گونزارها به بهانهی استخراج کتیرا و نیز صمغ سقز از درختان بنه را ندهد.
یادمان باشد که اگر بیابانزایی در بام ایران؛ در چهارمحال و بختیاری خیمه زند، باید خواه ناخواه خود را برای بدرقهای سوزناک در مرگ کارون، زاینده رود، خرسان و برخی دیگر از مهمترین رودخانههای کشور آماده کرده و آنگاه باور کنیم که پیشبینیهای عیسی کلانتری، خوشبینانهتر از آن چیزی بود که فکر میکردیم!
در همین باره:
به «مهار بيابانزايي» خوش آمديد؛ تارنمايي كه از 12 فروردین 1384 کلید خورده است و تاکنون جوایز متعدد منطقهای، ملّی و جهانی بدست آورده؛ از جمله: در آبان 1385 و اردیبهشت ماه 1387، عنوان برترین وبلاگ محیط زیستی ایران را بدست آورد؛ در فروردین ماه سال 1389 به عنوان سومین وبلاگ محبوب محیط زیستی جهان در سال 2009 انتخاب شد؛ در دوم اردیبهشت 1392، وبگاه نخست محیط زیستی پایتخت در جشنواره مشکات برای سال 1391 شد و سرانجام در 17 اردیبهشت 1392، برنده عنوان برترین وبلاگ به انتخاب مردم در اجلاس جهانی رسانهها برای سال 2013 شد. محمّد درویش در این محیط مجازی ميكوشد در گام نخست جايگاه محيط زيست را در سبد اولويتهاي راهبردي كشور، به منزلگاهي درخور ارتقاء بخشد؛ و در گام بعدي ثابت كند كه بخش پهناوري از زيستبوم وطن، همان قلمرو برهنه و سوزان ماسههاي بادي و شورابهاي كويري و كلوتهاي سر به فلك كشيده و نبكاهاي استوار عرصههاي بياباني، ميتواند پايدارترين و غنيترين صندوق ذخيرهي ارزي ايرانيان باشد. به شرط آنكه بكوشيم با نفي «بيابانزدايي»، از بيابانيشدن زيستبومهاي تالابي، جنگلي و مرتعي خويش جلوگيري كنيم.