مهار بيابان‌زايي

مناسبت‌هاي پرشمار زيست‌محيطي در خرداد‌ماه، سفر به نواحي غربي حوضه‌ي آبخيز ده ميليون هكتاري درياچه‌ي نمك در سرشاخه‌هاي خر رود، قره‌چاي و شازند (استان‌هاي قزوين، همدان، مركزي و لرستان) و پاسخ به برخي پرسش‌هاي خوانندگان مشتاق مهار بيابان‌زايي - به ويژه كوشش در ترسيم و تبيين دلايل نابخردانه بودن استفاده از واژه‌ي بي‌هويت و پرناسازه‌‌ي «بيابان‌زدايي» -  دست به دست هم دادند تا ادامه‌ي روايت محمّد درويش از ديده‌ها، شنيده‌ها و چشيده‌هايش! از آبادبوم‌هاي آرميده در بزرگترين نمكزار جهان با وقفه‌‌اي ناگزير و نسبتاً طولاني مواجه شود؛ اينك با پوزش از پيگيران آن سفرنامه‌ي كويري كه به مدد روزنامه‌ي اعتماد ملّي، تارنماهاي روزنا، مگیران، دو در دو، بلاگ نیوز و چند دوست عزيز مجازي ديگر، شمار خوانندگانش از مرز 200 هزار‌نفر نيز فراتر رفته است، مي‌كوشم تا در نخستين ماه تابستان و فارغ از هياهوي فوتبال ايراني! آن سفرنامه‌ي خاطره‌انگيز و دلپذير براي من و ساير همراهانم را به پايان برده و برخي از مهمترين دريافت‌ها و نتايج حاصل از آن را بازگويم؛ سفرنامه‌اي كه پس از عبور از قتلگاه داريوش سوّم، در سيزدهمين بخش خود به منزلگاه شيخ حسن جوري[1] و بايزيد بسطامي (شاهرود) رسيده است ...

  محل‌هاي مورد بازدید در چهارمين روز مأموريت (موقعيت روستاي متروكه درب‌آهنگ و روستاي رضاآباد، همچنين محل عبور محور بيارجمند به احمد‌آباد از روي كال شور سبزوار در نقشه مشخص شده است).

در شامگاه چهارشنبه، ششم ارديبهشت‌ماه 1385 و پس از وداع با كوير خاموش، امّا پرشكوه حاج‌علي‌قلي دامغان به سوي شاهرود، چهارفصل‌ترين شهر استان[2] سمنان حركت كرديم؛ شهري كه تنها هنگامي توانست نفس بكشد و رونق گيرد كه مهاجمين مغول، «بسطام» را با خاك يكسان كرده بودند[3].  و امروز به مدد موقعيت ويژه‌ي استقرار[4]، آب و هواي مطلوب و چنارهاي كهن و سربه فلك كشيده‌اش، شايد به جرأت بتوان آن را زنده‌ترين شهر استان پهناور سمنان لقب داد كه بيش از هر سكونتگاه ديگري در سطح استان، جمعيت داشته و مردمانش ديرتر از شهرهاي ديگر سمنان، خيابان‌ها و مغازه‌هاي شهر را در شب از ازدحام خويش خالي مي‌كنند. آب وهواي دلپذير، كوچه‌باغ‌هاي مصفا، جوي‌هاي زمزمه‌گر و زندگي‌بخش، چنارهاي تنومند و كهنسال و سپيدارهاي سر به فلك كشيده كه با وزش نسيم و آواز پرندگان بهاري به رقص آمده‌اند، از جلوه‌هاي طبيعي اين شهر محسوب مي‌شود.

محور شاهرود به میامی - گله های پر شمار دام - ۷/۲/۸۵

قرارمان اين بود تا فردا پيش از طلوع آفتاب در خارتوران باشيم؛ يگانه سرزمين بكري كه هنوز توانسته از يكايك زيستمندانش حراست كرده و موجوديت منحصربه‌فردش را حفظ كند و از آنجا راهي رضاآباد شويم؛ روستايي كه بسيار در مورد آن و مقاومت جانانه‌ي مردمان اندكش در برابر پيشروي تپه‌هاي ماسه‌اي شنيده بوديم و دوست داشتيم آن اهالي صبور و هوشمند را از نزديك ملاقات كنيم.

عبور سیلاب از جاده اصلی شاهرود به مشهد - صبح پنج شنبه (۷/۲/۸۵)

امّا هنگامي كه در سپيده‌دم پنج‌شنبه از خواب برخاسته و آماده‌ي حركت شده بوديم؛ باراني كم‌نظير و شديد، چهره‌ي شهر را تغيير داده و مسلماً امكان بازديد ما از مسيرهاي خاكي – به ويژه مسير رسي دق بيارجمند[5] – را گرفته بود؛ باراني كه حال و هواي شاهرود را دوباره به نخستين روزهاي بهار عقب رانده و دماي هوا را به طرز محسوسي پايين آورده بود. آن هم در سالي كه بيم تجربه‌ي خشكسالي بزرگ ديگري، مي‌رفت تا به كابوسي هولناك براي كشاورزان و مديريت آب منطقه بدل شود.

                              همان محور

 جالب اينكه هر چه از شاهرود به سمت شرق حركت كرده و به ميامي نزديك‌تر مي‌شديم، بر شدت باران نيز افزوده مي‌شد، گويي كه ابرهاي باران‌زا در پي اتومبيل سفيد رنگ گروه روانند[6]. امّا تقريباً مطمئن بوديم كه وقتي از ميامي به سمت جنوب تغيير مسير داده و به بيارجمند نزديك شويم، از شدّت باران كم خواهد شد. تا اينكه پس از پيمودن حدود 120 كيلومتر به بيارجمند رسيديم و آن را در آب غوطه‌ور ديديم! گزاف نخواهد بود اگر بگويم تاكنون چنين باران شديدي را در زندگيم درك نكرده بودم؛ باراني كه تقريباً شهر را به حالت نيمه‌تعطيل درآورده و تردد را با دشواري مواجه كرده بود. در اين ميان، اغلب ادارات دولتي شهر از جمله اداره‌ي منابع طبيعي بيارجمند نيز – كه قرار بود راهنما در اختيار گروه قرار دهد – به حالت تعطيل درآمده بود.

درب بسته اداره منابع طبیعی بیارجمند در اثر بارندگی شدید - ۹ صبح

                                بلوار اصلی بیارجمند!

ادامه دارد ...