مهار بيابان‌زايي

    سرانجام در واپسین روز از شهریور سال جاری، سال آبی 89-1388 هم به پایان رسید؛ سالی که گزارش تغییرات ماه به ماه آن در این تارنما موجود است و همچنین امکان مقایسه‌ی آن با سال پیش از آن هم وجود دارد.
    آنچه که در سال آبی 89-1388 قابل توجه به نظر می‌رسد، وضعیت رؤیایی سر گربه‌نشان ایران، یعنی استان‌های آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل بود که جملگی بیشتر از میانگین درازمدت‌شان از ریزش‌های آسمانی بهره‌مند بودند. در این میان، آذربایجان شرقی با 44.2 درصد بیشتر از میانگین و استان قم با 47 درصد کمتر از میانگین، به ترتیب ترسال‌ترین و خشک‌سال‌ترین سال را در بین استان‌های کشور تجربه کردند. جالب‌تر آن که وضعیت بارندگی در هر سه استان درگیر در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه بین 15 تا 44.2 درصد مطلوب‌تر از میانگین درازمدت منطقه بوده است. با این وجود، نه‌تنها امسال هم وضعیت دریاچه ارومیه بهبود نیافت و بحرانی‌تر هم شد، بلکه در کل کشور هم وضعیت خشکسالی وخیم‌تر از سال گذشته گردید.
    در اینجا ضمن قدردانی از دکتر مرتضی خداقلی و همکاران‌شان در پایگاه مدیریت خشکسالی استان اصفهان به پاس دو سال همراهی و هم‌یاری صادقانه و مسئولیت‌شناسانه در انتشار وضعیت ماهانه‌ی خشکسالی کشور، توجه شما را به مشروح گزارش پایگاه مدیریت خشکسالی استان اصفهان در باره‌ی جمع‌بست سال آبی‌ای که سپری شد، جلب می‌کنم:

وضعيت خشكسالي ایران در سال آبي 1389–1388  (مهر تا پايان شهريورماه)

    سرانجام با سپري شدن آخرين ماه از سال آبي 89-1388، يك بار ديگر پرونده سال‌هاي خشك ايران را مي‌بنديم و به اميد روزگاري سبز، پرونده جديدي را مي‌گشاييم.
    نتايج مطالعات انجام گرفته در پايگاه مديريت خشكسالي استان اصفهان در طي يك سال آبي و همچنين تجزيه و تحليل نقشه‌هاي خشكسالي در اين دوره (مهرماه 1388 تا پايان شهريورماه 1389)، متاسفانه نشان مي دهد نسبت به سال آبي گذشته (مهرماه 1387 تا پايان شهريورماه 1388) درصد خشكسالي افزايش يافته، هر چند در ظاهر از وسعت خشكسالي در نيمه غربي كاسته شده ولي افزايش قرمزها در نيمه شرقي کشور، تاثیر افزایش بارش مناطق غربي را خنثی کرده و روزگاري خشك را در بيشتر مساحت كشور به يادگار گذاشته است. به طور خلاصه سال آبی 89-88، پاییزی مرطوب و پربارش، زمستانی خشک با درجه حرارت بالا و بهاري متعادل را داشته است. متاسفانه سال آبی 89-88 نتوانست تاثیر منفی و کاهش بارش دو سال گذشته را جبران نماید و حتی بر وخامت کم آبی کشور افزود. مجموع بارندگي در اين مدت (تا پايان شهريورماه 1389) در 67 درصد از مساحت كشور كمتر از ميانگين دراز مدت بوده و خوشبختانه، وقوع بارش در روزهاي پاياني سال آبي سبب شد ميزان خشكسالي در حدود 3 درصد نسبت به مردادماه در كل كشور كاهش يابد (نمودار شماره 1). در اين ماه نيز گوشه غرب و شمال غربي و دو لكه سبز رنگ در شمال شرق و جنوب شرقي وضعيت ترسالي خود را به مانند ماه‌هاي گذشته حفظ نموده‌اند، اما باز هم شاهد وضعيت سخت خشكسالي در ديگر نقاط كشور مي‌باشيم.

    خشكسالي بسيارشديد (كاهش بيش از 60 درصد از بارش نرمال): در سال آبي گذشته (1388-1387) شاهد 0.18 درصد خشكسالي بسيار شديد بوديم و با گذشت يك سال، حدود 5.7 درصد بر مساحت اين نوع خشكسالي افزوده شده است، به طوری که حدود 5.9 درصد از سطح کشور را شامل می شود. خشکسالی بسيار شدید نیمه شمالی استان کرمان (انار، رفسنجان، سیرجان، شهر بابک و کرمان)، زابل در استان سیستان و بلوچستان، نهبندان در استان خراسان جنوبی و بافق در استان یزد را در بر گرفته است.

    خشكسالي شديد (كاهش 45 تا 60 درصد بارش نرمال):  خشكسالي شديد در حدود 17.5 درصد از سطح كشور را طی این دوره در برداشته و نسبت به سال آبي 88-87 حدود 10 درصد افزايش داشته است. اين خشكسالي قسمت هایی از استان یزد (رباط و یزد)، بخش اعظم استان فارس (زرقان، داراب، سد درودزن، فسا، شيراز و لار)، نيمي از استان هرمزگان (بندر عباس و بندر لنگه) و بافت در استان کرمان را شامل شده است.

    خشكسالي متوسط (كاهش 20 تا 45 درصد بارش نرمال): خشكسالي متوسط از  گوشه شمال شرقي به جنوب كشور همانند نواري، خشكسالي شديد را احاطه كرده است و مساحتي در حدود 17.1 درصد را شامل مي‌شود. درصد خشكسالي متوسط نسبت به سال آبي 88-87 مقدار كمي كاهش يافته و نسبت به ماه گذشته نيز كاهش نشان مي‌دهد. در استان خراسان جنوبی (بیرجند و قائن)، خراسان رضوی (فردوس)، طبس در استان یزد، استان سمنان (سمنان، شاهرود)، بخش شمال شرقی استان اصفهان (خور و بیابانک)، استان فارس (آباده و اقلید فارس)، استان بوشهر (بوشهر و کنگان)، جاسک و میناب (استان هرمزگان)، استان کرمان (بم و جيرفت) و زاهدان در استان سيستان و بلوجستان شاهد اين نوع خشكسالي مي‌باشيم.

    خشكسالي خفيف (كاهش كمتر از 20 درصد نرمال): اين خشكسالي درصد قابل ملاحظه‌اي از كل ايران را در بر مي‌گيرد و 26.7 درصد از مساحت كشور را شامل مي‌شود. در بخش اعظم استان خراسان رضوی (تربت جام، سبزوار، سرخس، فردوس، کاشمر و مشهد)، بخش شمالي استان سمنان (بيارجمند)، بخش اعظم استان گرگان، استانهای تهران و قم، بخش شمال و شمال غرب استان اصفهان (اردستان، داران، كاشان، گلپایگان، نایین و نطنز)، نیمه غربی استان خوزستان (آبادان، اهواز و بستان)، استان سیستان و بلوچستان (خاش و سراوان)، كهنوج در بخش جنوبي استان كرمان و ياسوج، خشكسالي خفيف مشاهده مي‌شود.

خلاصه وضعيت خشكسالي ايران در سال آبي 1389-1388 (مهرماه تا پايان شهريورماه)

    مجموع بارندگي کشور در سال آبی 89-88 تا پايان شهريورماه 237 ميلي‌متر
    میزان بارندگی سالانه دراز مدت کشور 229.2 میلی متر
    ميزان افزایش بارندگي نسبت به دوره آماري بلند مدت 2.38 درصد
    بالاترین درصد خشکسالی: ایستگاه بندرعباس و نهبندان با 70.6 درصد کاهش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت
    بالاترین درصد ترسالی: ایستگاه مرند (آذربایجان شرقی) با 91.7 درصد افزایش بارندگی نسبت به میانگین دراز مدت
    پرباران و کم باران ترین استانها: استان آذربایجان شرقی با 44.2 درصد افزایش بارش نسبت به میانگین دراز مدت و استان قم با 47 درصد کاهش بارش نسبت به میانگین دراز مدت به ترتیب پر بارش ترین و کم‌بارش ترین استانهای کشور هستند.
    وضعيت خشكسالي: خشکسالی به مانند ماه گذشته وضعیت خود را کماکان حفظ کرده، به طوری که خشکسالی در بخش اعظم نیمه شرقی کشور و ترسالی در بخش غربی و شمال غربی مشاهده مي‌شود. همچنين مناطقي با مجموع بارندگي كمتر از ميانگين دراز مدت نسبت به ماه گذشته (مردادماه 1389) 3.47 درصد کاهش داشته است.

    جزئيات حاصل از مطالعه نقشه‌هاي خشكسالي به شرح ذيل است:

    خشكسالي متوسط (كاهش 20 تا 45 درصد بارش نرمال): در سال آبي 88-87 شاهد 13.9 درصد خشكسالي متوسط در استان بوديم در حالي كه در سال آبي 89-88 اين مقدار به 23.7 درصد افزايش يافته است. هر چند جاي خوشحالي است كه اين مقدار نسبت به ماه گذشته (مردادماه) در حدود 4 درصد كاهش داشته است. اين خشكسالي نيمه شرقي استان (انارك، خور و بيابانك و چوپانان) را شامل می شود.