مهار بيابان‌زايي

«نيک­فرجامي ملت‌ها در دهه­هاي نزديک آينده، به ميزان و چگونگي رشد آنها بستگي خواهد داشت. بعضي از ملت‌هاي معاصر با پيشرفت‌هاي مستمر در علم، فناوري، فرهنگ و افزايش ظرفيت ساختارهاي اجتماعي خود توانسته­اند سطح استانداردهاي زندگي‌شان را پيوسته ارتقا‌ء دهند. اينان ملت‌هايي هستند كه توانايی ادامه‌ي رشد خود را در برابر تغييرات محيط بين‌المللي ثابت كرده و از اين رهگذر به مدارج بالايي از رفاه ‌اجتماعي، توان ‌رقابت‌جويي‌ در بازارهاي بين‌المللي و نفوذ جهاني رسيد‌ه‌اند[1].»

شايد به جرأت بتوان ادعا كرد كه تمدّن امروز، به واسطه‌ي متأثر‌شدن از عصر دانش و فناوري اطلاعات[2]، يكي از پوياترين دوره‌هاي تكاملي خويش را سپري مي‌كند؛ عصري كه به زودي ما را وارد موج چهارم، يعني دنياي مجازي خواهد ساخت و در كمتر از 18 ماه داده‌هاي توليدي خود را دو برابر مي‌كند؛ دنيايي كه تمام امور اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي آن متفاوت از وضعيت امروز خواهد بود و بي‌گمان، در آن از منظري ديگر به ملاحظات زيست‌محيطي نگريسته خواهد شد. مديريت برنامه‌ريزي در عصر دانش، فضاي مجازي و دنياي سايبر[3]، داراي پيچيدگي‌ها و ظرافت‌هاي خاص خود بوده و كاملاً با روش‌هاي سنتي آن متفاوت خواهد بود. آشكار است كه پذيرش شرايط جديد جهان متكي به دانش ضروري بوده و لازم است با فاصله‌گرفتن از روش‌هاي سنتي مديريت برنامه‌ريزي كه معمولاً متكي به افراد و اطلاعات محدود است، با شگردهای نوين برنامه‌ريزي هزاره‌ي سوّم آشنا شويم و با تهيه و تدوين برنامه‌هاي توسعه‌ي پيشرفته و جهاني، امّا غير مقلدانه - برنامه‌هايي كه پايداري نسخه‌هاي تجويزي آنها در طول زمان بيشتر بوده و  هماهنگي و سازگاري بيشتري با ويژگي‌هاي بوم‌شناختي سرزمين از خود نشان مي‌دهند - جامعه را براي زندگي در فضاي جديد آماده كنيم؛ جامعه‌اي كه در اين صورت، بي‌گمان بيشترين پايمردي و همراهي را در راه تحقق اهداف برنامه از خود نشان خواهد داد. چنين است كه مديران فوقاني كشور در عصر جديد، نه تنها بايد بتوانند از تخصص و دانش عمومي جامعه در برنامه‌ريزي‌هاي كلان به نحو مؤثرتري سود جويند، بلكه با استفاده از ابزار فناوري اطلاعات، بايستي توانايي خويش را در بكارگيري تجربيات مفيد كشورهاي پيشرفته ثابت كنند؛ موقعيتي كه متأسفانه شهروندانِ ايراني، تا امروز كمتر مجال دركِ  بازخوردهاي مثبت آن را يافته‌اند؛ چرا كه سازوكار و بستر لازم براي استفاده از حجم بزرگ اطلاعات و تجربيات جهاني، آن طور كه بايسته است، فراهم نشده و از اين سرمايه‌ي رايگان جهاني، به درستي بهره‌برداري نگرديده است. درنتيجه، مشاهده مي‌شود كه اغلب تصميم‌گيري‌هاي كلان و برنامه‌ريزي‌هاي توسعه‌ي كشور، برآيندِ هم‌انديشي شمارِ اندكي از متخصصان جامعه است كه اصطلاحاً به آنها كارشناس خبره مي‌گويند.

بنابراين ناگفته پيداست، اقداماتي كه ميزان مشاركت كارشناسان و مردم را در سطوح تصميم‌گيري ارتقاء داده و گستره‌ي بهره‌گيري از بيشينه‌ي توان خرد جمعي را افزايش مي‌دهد، بايد مورد حمايت جدي‌تري قرار داد[4]. و اين شايد مهمترين پيام رخدادهاي خوش و ناخوشي باشد كه در سال كهنه بوم‌نشينان اين سرزمين از سر خود گذراندند؛ سالي كه ماه‌هاي پاياني آن مصادف با آغاز سال جهاني «بيابان و بيابان‌زايي» در سراسر گيتي شد و اگر قرار باشد ايرانيان چون پدران پرافتخار خويش كماكان در هم‌آغوشي با طبيعت منحصر به فرد خويش پيشگام باشند، چاره‌اي نيست جز آنكه جملگي به آموزه‌ي پيش گفته گردن نهيم.

پيوست:

تا ساعاتي ديگر به همراه سه تن از همكاران عزيزم؛ حميد رضا عباسي، عمار رفيعي امام و فرهاد خاكساريان عازم يك مأموريت 9 روزه به گرم‌ترين نقطه‌ي كره‌ي زمين (كوير لوت) هستم و اميدوارم سوغات اين مأموريت – كه البته با سفر قريب‌الوقوع ديگري به دشت كوير همراه خواهد بود، براي مخاطبان تارنماي مهاربيابان‌زايي هم ديدني و خواندني باشد؛ به ويژه در سالي كه بر پيشاني آن، نام بيابان و بيابان‌زايي حك شده است.

پس تا 25 فرودين ماه بدرود ...