1-1-1-  محدودة عمل بيابان­زايی در ايران:

            بر پاية ستاده­های موجود، 2/35 درصد (573884 کيلومتر مربع) از مجموع 1629807 كيلومتر مربع وسعت خشکيهای کشور (مرکز آمار ايران، 1381)، متأثر از زيست­اقليمی فراخشک است[1](خليلی، 1371). از طرف ديگر، 9/8 درصد (178245 کيلومتر مربع) از وسعت کشور نيز برخوردار از اقاليمی غير خشک محسوب می­شوند. در نتيجه برپاية تعريف پذيرفته شدة موجود، مجموعاً متجاوز از 1/44 درصدِ مساحت کشور از دايرة تحت اثر جريان بيابان­زايي خارج است.

            نخستين و مهمترين دريافتی که آگاهی مذکور در اختيار می­نهد آن است که معيارها و شاخصهايی که قرار است مؤيد جريان بيابان­زايي در کشور بوده و نحوة عمل آن را به صورتی کمی توصيف کنند، می­بايست برآمده از ويژگيهای طبيعی (اقليمی، جغرافيايی، زمين­شناسی و پيکر­شناختی) و انسانی (جمعيتی، فرهنگی، اجتماعی و حقوقی) سه زير ردة اقليمی خشک[2]، نيمه­خشک[3] و خشک نيمه­مرطوب[4] به مساحت 877678 کيلومتر مربع باشند. مفهوم عملياتی اين سخن را می­توان اينگونه بيان کرد که در سازوکارِ جستجو و کشف گزيده­ترين شاخصهای بيابان­زايي، نبايد ويژگيها و شناسه­های مناطق بيابانی کشور (دشت ريگی[5]، ناهمواريهای ماسه­ای[6]، نبکا، ياردانگ، بارخان[7]، جلگة رسی، ناهمواری عينکی، پلايا و ...) مدنظر قرار گيرند.   


[1] شايان ذکر است که نوع روش به کار رفته در مرزبندی زيست­اقليمهای کشوری (دومارتن، دومارتن اصلاح شده، آمبرژه، گوسن، تورنت وايت، کوپن و ...)، نقش تعيين­کننده­ای در وسعت محدوده­های ياد­شده ايفا می­کند. به عنوان مثال، چهار سال پس از خليلی، دانشمندی فرانسوی به نام  Le Houérou  (1996) مجموع مساحت زيستبومهای بيابانی کشور را -  شامل مناطق بی­نهايت خشک يا Eremitic (20 هزار کيلومتر مربع) و فراخشک (306 هزار کيلومتر مربع) -  326 هزار کيلومتر مربع اعلام کرد که به مراتب از رقم اندازه­گيری شده توسط خليلی (1371) کمتر است. سالها پيش از خليلی نيز، گنجی (1955) با استفاده از روش کوپن، مساحت زيست­اقليمهای بيابانی کشور را حدود 700 هزار کيلومتر مربع محاسبه کرد (به نقل از خليلی، 1378). بنابراين، شايد يکی از محورهای راهبردی و اولويتهای کشور در اين حوزه را بتوان محاسبة مساحت زيست­اقليمهای کشور با استفاده از روش جهانی آن که توسط يونپ ارايه شده است (UNEP، 1997)، دانست.

[2] Arid

[3] Semi arid

[4] Dry sub-humid

[5] Reg

[6] Erg

[7] Barkhan