گويا بهمن‌ماه امسال براي دوستداران محيط زيست و ميراث فرهنگي اين كهن بوم و بر، ماه خوش‌يُمني است:

 

 

نخست: همان‌طور كه مي‌دانيد و خبرش را لابد در چند پست پیش تر مطالعه كرديد، چيزي نمانده بود كه با فروش 380 هكتار از اراضي جزيره‌ي آشوراده، چوب حراج به مهمترين پناهگاه حيات وحش ايران، يعني پناهگاه حيات وحش ميانكاله زده شود[1]. امّا روزنامه‌ي همشهري در شماره‌ي 3905 خود (سوّم بهمن‌ماه سال جاري)  خبر داد: «تفاهم‌نامه‌ي مشترك رؤساي پيشين دو سازمان محيط‌زيست و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به منظور تبديل جزيره‌ي حفاظتي آشوراده به دهكده‌ي توريستي از سوي معاون رئيس‌جمهور و رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست لغو شد[2].»

 

          

                                    موقعیت شبه جزیره میانکاله

 

گفتني آنكه سازمان بازرسي كل كشور نيز با انتشار گزارشي مفصل، واگذاري اين اراضي را غيرقانوني دانست و خواستار ابطال تفاهم‌نامه‌ي مزبور و ارتقاء درجه‌ي حفاظتي ميانكاله به پارك ملّي شد. اين سازمان همچنين اعلام كرد: عملكرد غيرمسئولانه‌ي دستگاه‌هاي ذيربط (استانداري گلستان، اداره‌ي ثبت اسناد املاك، قاضي هيأت تعيين تكليف اراضي، سازمان حفاظت محيط زيست، ميراث فرهنگي، بنياد علوي و دادگستري بندر تركمن) كه به عنوان عوامل كاملاً هماهنگ در اين ارتباط سهم داشته‌اند، زمينه‌ساز تخريب اراضي بي‌بديل ارزشمندي شده‌اند كه ضايعات آن فراملّي است نه خاص يك منطقه‌ي محدود.

جالب است بدانيد كه چندي پيش نيز كريم عموزاد رييس پناهگاه حيات وحش ميانكاله، به دليل جلوگيري از ساخت و ساز غيرمجاز و تخريب بوم‌سازگان (اكوسيستم) منطقه و به دنبال شكايت يك شاكي خصوصي از سوي قاضي دادگاه به ۳ ماه و يك روز حبس محكوم شد كه اين حكم در دادگاه تجديد نظر هم تاييد شده بود[3].

 

            

 

و امّا دوّمين خبر آنكه سرانجام اسفنديار رحيم مشايی معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری در نامه‌ای به کوچيرو ماتسورا مديرکل يونسکو اعلام کرد که ايران مصوبه‌ي يونسکو[4] را در خصوص تعديل برج جهان‌نما‌ي اصفهان اجرا خواهد کرد.

 

                                                  

 

و بدين‌ترتيب، يكبار ديگر ارزشي «فرهنگي، زيست‌محيطي و ملّي» بر ملاحظاتي صرفاً «اقتصادي و سياسي» غلبه پيدا كرد و مقرر شد تا در طول 40 روز آينده طبقه‌ي فوقاني اين برج تخريب شود. تا بدين‌ترتيب، ميدان زيبا و كم‌نظير نقش جهان اصفهان، که در آغاز قرن هفدهم ميلادي بنا شده و دو برابر ميدان سرخ مسکو وسعت دارد، كماكان در سياهه‌ي آثار ميراث فرهنگی جهان ثبت شده بماند.

 

                  

 

با اميد به آنكه در مورد سد سيوند و كارون 3 نيز چنين اقدامات خردمندانه‌اي صورت گرفته و آثار ارزشمند ديرينه‌ي اين دو ناحيه نيز از خطر تخريب و به زير آب رفتن، براي هميشه مصون بمانند.

 

 

[1] جزيره‌ي آشوراده بخشي از پناهگاه حيات وحش ميانكاله به عنوان تنها جزيره‌ي درياي خزر در ميانه‌ي خليج گرگان واقع شده است. اين منطقه از سال ۱۳۴۸ با مصوبه شماره‌ي ۱۲ شوراي عالي محيط‌زيست به عنوان منطقه‌ي حفاظت‌شده و بعداً با يك درجه ارتقاء به پناهگاه حيات وحش تبديل شد. مجموعه‌ي آشوراده، خليج گرگان و شبه‌جزيره‌ي ميانكاله در سال 1354 به عنوان يكي از ۵۰ اندوخته‌گاه بيوسفري جهان توسط يونسكو به ثبت رسيد و در همان سال نيز به عنوان نخستين تالاب بين‌المللي جهان توسط كنوانسيون رامسر رسماً ثبت گرديد. قابل ذكر است كه به دليل وضعيت مطلوب نيواري، جغرافيايي و فراواني غذا، تجمع كم‌نظيري از انواع پرندگان به منظور زمستان‌گذراني در اين منطقه را شاهد هستيم كه از آن جمله مي‌توان به انواع قازها، اردك‌ها، قوها، فلامينگوها، مرگوس‌ها، عقاب‌ها، درناها و پليكان‌ها. در اهميت اين منطقه همان بس كه بدانيم: پرندگاني در اين منطقه زيست مي‌كنند كه شمار جهاني تعداد آنها به ده هزار قطعه هم نمي‌رسد.

[2] اين تفاهم‌نامه در آخرين روزهاي دولت قبلي، در تاريخ 1/5/1384 بين معصومه ابتكار و حسين مرعشي امضا شد.

[3] هر چند كه بعداً به دليل پيگيري‌هاي جدي طرفداران محيط زيست، اين حکم لغو شد.

[4] شايان ذكر آنكه به موجب قطعنامه‌ي يونسکو در اجلاس تير ماه دوربان آفريقای جنوبی دولت ايران تا اول فوريه ۲۰۰۶ (۱۳ بهمن ۱۳۸۴) زمان دارد تا برج جهان‌ نما را تعديل کرده يا زمان‌بندی دقيق تعديل اين برج و نحوه‌ي آن را اعلام کند. در غير اين صورت ميدان نقش جهان به طور خودکار در فهرست ميراث در خطر قرار خواهد گرفت.