دنا: نگین بی‌بدیل زاگرس
کیست که ایرانی باشد و دنا را نشناسد؟ کیست که دلش برای طبیعت وطن بتپد و هنوز نداند که دنا همتایی در این طبیعت ناب ندارد؟ کیست که نداند برای مردمان دنا هنوز بیژن و رستم و رودابه و سیاوش و ... زنده هستند و هنوز زیباترین مکان‌هایشان را به نام پهلوانان نامی شاهنامه‌ی حکیم جاودان توس می‌نامند؟ و سرانجام آن که کیست که نداند استفاده از صفت نگین برای «دنا» بیشتر از آن که چیزی به دنا بیافزاید، ارزش «نگین» را بالا برده است!
با این وجود کیست که بداند ارزش هر هکتار از خاک دنا از منظر ارزش‌های گیاه‌شناختی، معادل ارزش یکصد هکتار از خاک وطن است؟ و کیست که بداند ارزش 257 هکتار از خاک وطن از منظر غنای جانوری برابر با فقط یک هکتار از خاک دنا است؟
آیا قدر این موهبت را می‌دانیم؟!
در این مجال کوتاه می‌خواهم همراهان عزیزم در مهار بیابان‌زایی را به سفری مجازی دعوت کنم؛ سفری به بلندای چکاد 4413 متری دنا، به سرزندگی و تپندگی آبشار چندطبقه‌ی پوتک، به شکوه اسرارآمیز بلوری‌ترین غار یخی ایران و به پهنای 93827 هكتاری منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ای که نظیرش را کمتر می‌توان در این کهن بوم و بر مقدس سراغ گرفت؛ منطقه‌ای كه مطابق نقشه‌ی پیش رو بخش‌هايي از آن در سه استان كهكيلويه و بوير‌احمد، اصفهان و چهارمحال و بختياري واقع شده است.
این قلمرو سبز در موقعيت جغرافيايي 51 درجه و 9 دقيقه تا 51 درجه و 37 دقيقه‌ي طول شرقي و 30 درجه و 52 دقيقه تا 31 درجه و 14 دقيقه‌ي عرض شمالي واقع شده و بخشي از سرشاخه‌هاي آبخيز پهناور كارون را دربرمي‌گيرد.
تعداد 440 گونه‌ي گياهي (متعلق به 62 خانواده) در منطقه‌ي حفاظت‌شده‌ي دنا شناسايي شده است كه از اين تعداد، 123 گونه از اهميت حفاظتي بيشتري برخوردار هستند، چرا كه يا اندميك (انحصاری یا بومی کشور) بوده يا در معرض خطر، آسيب‌پذير و نادر به شمار مي‌روند (28 درصد). با این حساب، افزون بر 6 درصد از مجموع گياهان آوندي كشور تنها در 6 صدم درصد از خاك كشور تجمع يافته‌اند؛ به ديگر سخن، هر هكتار از خاك دنا، از منظر غناي پوشش گياهي، ارزشي معادل 100 برابر هر هكتار از خاك ايران دارد.
افزون بر آن، متجاوز از 77 گونه‌ي پرنده (6/15 درصد)، 23 گونه‌ي پستاندار (4/14 درصد)، 35 گونه خزنده (7/19 درصد) و 20 گونه‌ي ماهي (5/11 درصد) در محدوده‌ي مورد مطالعه شناسايي شده‌اند. يعني در مجموع 155 مهره‌دار در منطقه‌ي حفاظت‌شده‌ي دنا زيست مي‌كنند كه برابر است با 4/15 درصد از كل مهره‌داران شناخته شده‌ي كشور. به سخني ديگر، از منظر تنوع جانوري، هر هكتار از زيستگاه دنا، حدود 257 برابر هر هكتار از خاك كشور ارزش دارد.
بنابراين، در مجموع ميانگين ارزش تنوع زيستي گياهي و جانوري هر هكتار از سرزمين دنا معادل 179 برابر هر هكتار از خاك كشور است.
بيشترين فراز منطقه حفاظت شده دنا، 4413 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و قله دنا ناميده مي‌شود و پست‌ترين فرود آن، نقطه‌اي است در شمال غربي آبادی كله‌گله با ارتفاع 2/1359 متر. به ديگر سخن، تفاوت فراز و فرود محدوده مطالعاتي به 8/3053 متر مي‌رسد كه باتوجه به وسعت عرصه، دلالت بر غلبه‌ي وجه كوهستاني بر دشتي آن و شيب بالاي منطقه دارد.
در باره‌ی دنا – این نگین ناهمتای زاگرس - بیشتر خواهم نوشت ...
به «مهار بيابان‌زايي» خوش آمديد؛ تارنمايي كه از 12 فروردین 1384 کلید خورده است و تاکنون جوایز متعدد منطقه‌ای، ملّی و جهانی بدست آورده؛ از جمله: در آبان 1385 و اردیبهشت ماه 1387، عنوان برترین وبلاگ محیط زیستی ایران را بدست آورد؛ در فروردین ماه سال 1389 به عنوان سومین وبلاگ محبوب محیط زیستی جهان در سال 2009 انتخاب شد؛ در دوم اردیبهشت 1392، وبگاه نخست محیط زیستی پایتخت در جشنواره مشکات برای سال 1391 شد و سرانجام در 17 اردیبهشت 1392، برنده عنوان برترین وبلاگ به انتخاب مردم در اجلاس جهانی رسانهها برای سال 2013 شد. محمّد درویش در این محیط مجازی ميكوشد در گام نخست جايگاه محيط زيست را در سبد اولويتهاي راهبردي كشور، به منزلگاهي درخور ارتقاء بخشد؛ و در گام بعدي ثابت كند كه بخش پهناوري از زيستبوم وطن، همان قلمرو برهنه و سوزان ماسههاي بادي و شورابهاي كويري و كلوتهاي سر به فلك كشيده و نبكاهاي استوار عرصههاي بياباني، ميتواند پايدارترين و غنيترين صندوق ذخيرهي ارزي ايرانيان باشد. به شرط آنكه بكوشيم با نفي «بيابانزدايي»، از بيابانيشدن زيستبومهاي تالابي، جنگلي و مرتعي خويش جلوگيري كنيم.