مهار بيابان‌زايي

2006 International Year of Deserts and Desertification

UN Secretary General interim report is presented to the General Assembly

برای همه‌ي آنانی که خواهانِ تحول و شتاب بيشتر در امر مقابله با پيامدهای شوم بيابان­زايی هستند، اندک سالهای سپری شده از قرن بيست و يکم، سالهای پراهميتی بوده است.

نخست: در حالی که جهانيان می­رفتند تا آخرين روزهای هزاره­ی دوّم ميلادی را به پايان رسانند، پاره­ای از فرهيختگان جهان، سرگرم جمع­آوری ديدگاه­های نخبگانِ حوزه­های گوناگون علم بودند تا مهمترين چالش­های فراراهِ مردمانی را بيابند که بيست و يکمين سده­ی پس از ميلاد را درک خواهند کرد. نتيجه­ی اين کاوشِ فراگير که سرانجام در سال 2000 توسط انجمن بين­المللی علوم منتشر شد، نشان داد که بيابان­زايی در ميان 37 چالش مهم جهانی (پس از چالش­های مهم تغيير اقليم و کميابی آب شيرين)، حائز رتبه­ی سوّم شده است.

دوّم: تقريباً همزمان با رويدادِ فوق، عالی­ترين نمايندگانِ بيش از يکصد و شصت کشور جهان، در اجلاس هزاره­ی ملل در نيويورک گردِ هم آمده بودند تا در مورد مهمترين اولويت­های خويش برای سده­ی نوپا به تفاهم  برسند. برآيند آن تعامل و هم­افزايی سه روزه­ی رهبران، توافق بر سر پنج محورِ مبارزه با فقر و گرسنگی، بيماری، بيسوادی، نابودی محيط­زيست و تبعيض عليه زنان بود؛ پنج محوری که آشکارا هم از بيابان­زايی متأثر می­شوند و هم بر آن تأثير می­گذارند.

سوّم: سرانجام آنکه سال 2003 را شايد بتوان نقطه­ی عطفی در حرکت­های جهانی و تعاملات منطقه­ای با هدف مقابله با بيابان­زايی دانست. در نهمين سالگرد بزرگداشت تصويب پيمان مقابله با بيابان­زايی و خشکسالی، يعنی در 17 ژوئن برابر با 27 خرداد­ماهِ سال 1382، نمايندگان يکصد و هشتاد و هفت کشور عضوِ پيمان، آيين­های نکوداشتِ اين روز را با قرائت پيام عالی­ترين مقام رسمی مورد احترام جامعه­ی جهانی آغاز کردند که در آن برای نخستين بار بر واقعيتی تأکيد کرده بود که سالهاست بسياری از صاحبنظرانِ اين حوزه بر آن پای ­می­فشارند. کوفی عنان، دبيرکل سازمان ملل متحد در سخنانی که مخاطب مستقيم آن دست­کم مردم و مسئولين 90 درصد از کشورهای جهان را شامل می­شد، به صراحت گفت: « اينک تمامي نواحي کره­ی زمين از بيابان­زايي متأثر شده­اند.»

و سرانجام آخرين و شايد شيرين­ترين رويداد براي هر بيابان­چي‌اي! اقدامي باشد كه سازمان ملل متحد در نخستين روزهاي سال نو مسيحي انجام داد[1] تا يكبار ديگر جهانيان را به ژرفاي خطري كه بيابان­زايي مي­تواند ايجاد كند، حساس نمايد[2].

اين تصوير ماهواره اي درياچه هاي سه گانه ي هامون را در آبان ماه سال ۱۳۵۵ نشان مي دهد

مهمترين حقيقتی که از پس اين اطلاع­رسانی آشکار می­شود، تأکيد بر نقش مؤثرِ عامل انسانی در تشديد فرآيند بيابان­زايی است؛ به واقع تنها دليلی که می­تواند عدم تقيّدِ پديده­ای به اقليم را توضيح دهد، فشارهای انسانی است. چه، اگر همان­طور که در بازنمودهای رسمی بيابان­زايی تصريح شده، وزن عامل طبيعی همپای عامل انسانی باشد، نمی­بايست اين گونه شتابان در کمتر از نيم قرن، تمامی بند­های اقليمی گسسته شده و شاهد بروز بيابان­زايي در هر زيست­اقليمی باشيم که واجد استعداد سکونت­پذيری است. راستي! آيا زمان آن فرانرسيده تا براي يكبار هم كه شده ملاحظات واقعي زيست پايدار را فداي مصلحت‌سنجي‌هاي ظاهراً مقبول سياسي، اجتماعي و اقتصادي كوتاه مدّت نكنيم؟!

                                         ۲۵ سال بعد!!!!!!!!!!

فقط كافي است به اين دو تصوير نگاه كنيم تا ببينيم به دست خود چگونه بر سر بزرگترين درياچه‌ي آب شيرين جهان (هامون)، خاك غم پاشيده‌ايم، آن هم در كمتر از 25 سال!!