پايش و ارزيابي طرحها و پروژههای موجود در برنامه راهبردی بیابان – قسمت 24
پايش و ارزيابي از ملزومات مهم و اساسي در سلامت و اصلاح بموقع طرحها و پروژهها ميباشد. يكي از ويژگي هاي برنامه حاضر توجه خاص به مسيله پايش و ارزيابي آن است كه به صورت مستمر و مرحله اي انجام خواهد گرفت. زيرا كه در نظر است برنامه مبتني بر واقعيات استوار گردد، خطاهاي آن به كمينهي ممكن برسد و راه را براي برنامههاي آينده هموارتر و روشن تر نمايد. در اين برنامه مقاطع زماني پايش و ارزيابي و نيز روشهاي ارزيابي به شرح زير مدنظر قرار گرفته است:
1-4-4- مقاطع زماني پايش و ارزيابي
به دليل اينكه طرحها و پروژههاي منابع طبيعي خاصه در مناطق بياباني، عموماً دير بازده بوده و حداقل زمان لازم براي امكان اظهارنظر و نتيجه گيري درخصوص آنها حداقل در حدود پنج سال ميباشد؛ ضمن نظارت و ارزيابي سالانه در عملكرد برنامه توسط دفتر امور بيابان عملكرد كل برنامه نيز از هر دوره پنج ساله مورد پايش و ارزيابي قرار مي گيرد.
2-4-4- انواع ارزيابي
با توجه به اثرات مختلف طرحها و پروژههاي تعريف شده در برنامه، ارزيابي از
جنبه هاي مختلف به شرح زير ضروري است كه براي هر كدام روش كار و شرح خدمات مشخصي تدوين خواهد شد :
الف ) ارزيابي فني : براساس، دستورالعمل ها و معيارهاي فني هر طرح يا پروژه و براساس قابليتها و محدوديتهاي عرصه هايي كه در آن طرح يا پروژه اجرا ميشود.
ب ) ارزيابي اثر اقتصادي : براساس، هزينه ها، برگشت سرمايه و نهايتاً ارزش افزوده مستقيم و يا غيرمستقيم اثر اقتصادي طرحها و پروژهها صورت مي گيرد.
پ ) ارزيابي اثر اجتماعي و فرهنگي : براساس، شاخص هاي كيفي مورد اندازه گيري وتبديل آن به ارزش هاي كمي انجام ميشود.
ت ) ارزيابي اثرات زيست محيطي و توسعه اي : براساس، اثرات زيست محيطي و توسعه اي هر طرح يا پروژه بر مناطق پيرامون خود
3-4- روش ارزيابي
جهت ارزيابي از روش گام به گام و خوشه اي به شرح زير استفاده خواهد شد :
الف ) ارايه تصويري روشن از منطقه قبل از اجراي طرحها و پروژهها بر حسب نوع و اهدافي كه بدين منظور از مطالعات پايه ( شناسنامه طرح يا پروژه ) كه قبلاً تهيه شده استفاده خواهد شد. لذا تهيه طرح توجيهي و اجرايي براي هر طرح و يا پروژه ضروري است.
ب ) بررسي گزارش هاي ناظر طرح و يا پروژه از جنبه هاي مختلف، خاصه محدوديتها و قابليت هاي مكاني، زماني، نيروي انساني، مشاركت مردمي و غيره كه در شرح وظايف ناظر تدوين خواهد شد.
پ ) ارزيابي طرح يا پروژه از جنبه هاي مختلف اعم از فني، اقتصادي، اجتماعي و يا زيست محيطي بر دستورالعمل هاي تعيين شده، در تدوين دستورالعمل ها موارد زير مدنظر قرار خواهد گرفت.
پ-1- ميزان دستيابي طرح يا پروژه به اهداف از قبل تعيين شده
پ-2- ميزان سلامت و پايداري طرح يا پروژه در حال و آينده
پ-3- ميزان مشاركت و استقبال مردمي در اجرا، نگهداري و مديريت طرح يا پروژه
پ-4- ميزان برگشت پذيري سرمايه به صور مختلف، اعم از مستقيم يا غيرمستقيم
لازم به ذكر است كه يكي از ملزومات ارزيابي دقيق طرحها و پروژهها، وجود نظارت قوي و مستمر است لذا بايد از ابتدا اعتبار لازم پيش بيني گردد. بدين منظور اعتبارات لازم جهت بخش ارزيابي و پايش در 2 بخش جداگانه تحت عنوان اعتبارات نظارت و ارزيابي مدنظر قرار مي گيرد.
ميزان اعتبارات كل موارد مربوط به نظارت و ارزيابي حدوداً معادل 1 درصد كل اعتبارات برنامه خواهد بود.
به «مهار بيابانزايي» خوش آمديد؛ تارنمايي كه از 12 فروردین 1384 کلید خورده است و تاکنون جوایز متعدد منطقهای، ملّی و جهانی بدست آورده؛ از جمله: در آبان 1385 و اردیبهشت ماه 1387، عنوان برترین وبلاگ محیط زیستی ایران را بدست آورد؛ در فروردین ماه سال 1389 به عنوان سومین وبلاگ محبوب محیط زیستی جهان در سال 2009 انتخاب شد؛ در دوم اردیبهشت 1392، وبگاه نخست محیط زیستی پایتخت در جشنواره مشکات برای سال 1391 شد و سرانجام در 17 اردیبهشت 1392، برنده عنوان برترین وبلاگ به انتخاب مردم در اجلاس جهانی رسانهها برای سال 2013 شد. محمّد درویش در این محیط مجازی ميكوشد در گام نخست جايگاه محيط زيست را در سبد اولويتهاي راهبردي كشور، به منزلگاهي درخور ارتقاء بخشد؛ و در گام بعدي ثابت كند كه بخش پهناوري از زيستبوم وطن، همان قلمرو برهنه و سوزان ماسههاي بادي و شورابهاي كويري و كلوتهاي سر به فلك كشيده و نبكاهاي استوار عرصههاي بياباني، ميتواند پايدارترين و غنيترين صندوق ذخيرهي ارزي ايرانيان باشد. به شرط آنكه بكوشيم با نفي «بيابانزدايي»، از بيابانيشدن زيستبومهاي تالابي، جنگلي و مرتعي خويش جلوگيري كنيم.