مهار بيابان‌زايي

    پيشينه موضوع:
   به دنبال سفر آقاي صالح چوكي، كارشناس تونسي ايكاردا در سال 1383 به ايران و معرفي دستاوردهاي كشور تونس در زمينه‌ي كاشت گونه‌اي علوفه‌اي از گياه كاكتوس با نام علمي Opuntia ficus-indica، خوشبختانه تحركات خوبي در وزارت جهاد كشاورزي صورت گرفته و مقدمات بهره‌برداري از اين تجربيات و كاشت كاكتوس در مناطق مستعد كشور فراهم شد.
    آنچه در پي مي‌آيد، گزارش مصوري است كه دوست و همكار خوبم، آقاي مهندس احسان زندي اصفهان، از اعضاي هيأت علمي بخش تحقيقات مرتع مؤسسه متبوع از مأموريت اخيرشان تهيه كرده و اينك براي آگاهي خوانندگان عزيز مهار بيابان‌ايي در اختيار نگارنده قرار داده‌اند. ضمن سپاس از ايشان و آرزوي موفقيت بيشتر براي اين جوان سختكوش و دانشمند، اميدوارم حاصل اين تلاش‌ها به آباداني و پايداري بيشتر اين بوم و بر مقدس منجر شود. گفتني آن كه در اين مأموريت، علاوه بر آقاي زندي، آقاي صالح چوكي و آقاي مهندس فياض (رييس بخش تحقيقات مرتع) نيز حضور داشتند و استان‌هاي ايلام، خوزستان و بوشهر مورد بازديد قرار گرفت.

    اقدامات انجام شده در استان‌هاي مختلف به شرح زير بود:

1. برگزاري كارگاه آموزشي براي كارشناسان در استان ايلام
كارگاه آموزشي استان ايلام با شركت كارشناسان دستگاه‌هاي اجرايي و تحقيقاتي استان در محل مركز تحقيقات كشاورزي  و منابع طبيعي استان ايلام برگزار شد. آقاي صالح چوكي در اين كارگاه به صورت پاور پوينت شرايط محيطي مناسب براي كشت كاكتوس از نظر خصوصيات آب و هوايي و خاك را توضيح دادند و تكنيك‌هاي كشت را براي شركت كنندگان تشريح كردند. علاوه براين با توجه به مشكلاتي كه براي كاكتوس‌هاي وارد شده از تونس به دليل معطل ماندن در قرنطينه و توصيه‌هاي سازمان حفظ نباتات براي نگهداري در گلخانه ايزوله شده كه موجب بروز و توسعه اثرات قارچ بر پدهاي كاكتوس شده بود توصيه‌هاي لازم را ارايه كردند كه به نظر مي‌رسد توصيه‌هاي سازمان حفظ نباتات براي نگهداري در گلخانه ايزوله عامل اصلي بروز و توسعه قارچ بوده است و ادامه اين امر موجب نابودي تمام پدها مي‌گرديد.

2. بازديد از سايت مهران:
سايت مهران كه از طرف مركز تحقيقات براي كشت كاكتوس انتخاب گرديده بود مورد بازديد قرار گرفت در اين سايت مشكلاتي به شرح زير وجود داشت:
• خاك محل كشت عليرغم توصيه‌هاي قبلي به مجري و ارسال دستورالعمل داراي بافت سنگين بود كه براي كشت كاكتوس مناسب نيست.
• روش كاشت نيز به درستي اجراي نشده بود. پدهاي كشت شده در جهت و با زوايه مناسب كشت نشده و در عمق لازم نيز اين كشت صورت نگرفته بود.
• توسعه رشد قارچ در قسمت‌هاي داخل خاك از ديگر مشكلات اين سايت بود
هنگام بازديد مقرر شد كليه پدهاي كشت شده از خاك خارج شده و به مدت ده روز در هواي آزاد بمانند تا آلودگي قارچي برطرف شود. محل كشت به محل ديگري كه داراي خاك مناسبتري باشد منتقل گردد. بعد از كشت آبياري صورت نگيرد. 

3. بازديد پدهاي كشت شده در چهار سال قبل در قصر شيرين
در محل اداره جهاد كشاورزي شهرستان ايلام تعداد 35  پد كه از چهار سال قبل كشت شده است مورد بازديد قرار گرفت در اين محل بارندگي 400 ميلي‌متر و خاك لومي است. از هر پايه كاكتوس تعداد 30 دبل پد قابل كشت وجود داشت كه تعداد 120 دبل پد براي احداث باغ در منطقه گندمبان قصرشيرين برداشت شد.

 ‌كاكتوس هاي چهار ساله در محوطه اداره كشاورزي قصرشيرين

4. كشت پدهاي برداشت شده در منطقه گندمبان قصرشيرين جهت احداث باغ ميوه
يك قطعه زمين دو هكتاري جهت كشت كاكتوس در منطقه گندمبان قصرشيرين آماده و روش كشت توسط آقاي صالح چوكي آموزش داده شد و با حضور آقاي دكتر جهانسوز ،‌ نماينده سازمان فائو در ايران و رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان و مديران  و كارشناسان محلي و گروه اعزامي توسط موسسه به اتفاق آقاي صالح چوكي عمليات كشت آغاز شد.

5. برگزاري كارگاه آموزشي در استان خوزستان

كارگاه آموزشي استان خوزستان با شركت كارشناسان استان در محل مركز تحقيقات كشاورزي  و منابع طبيعي استان خوزستان برگزار گرديد. آقاي صالح چوكي در اين كارگاه به صورت پاور پوينت شرايط محيطي مناسب براي كشت كاكتوس از نظر خصوصيات آب و هوايي و خاك را توضيح دادند و تكنيكهاي كشت را براي شركت كنندگان تشريح كردند. علاوه براين با توجه به مشكلاتي كه براي كاكتوس‌هاي وارد شده از تونس به دليل معطل ماندن در قرنطينه و توصيه‌هاي سازمان حفظ نباتات براي نگهداري در گلخانه ايزوله شده كه موجب بروز و توسعه اثرات قارچ بر پدهاي كاكتوس شده بود توصيه‌هاي لازم را ارايه كردند كه به نظر مي رسد توصيه‌هاي سازمان حفظ نباتات براي نگهداري در گلخانه ايزوله عامل اصلي بروز و توسعه قارچ بوده است و ادامه اين امر موجب نابودي تمام پدها مي گرديد. در پايان سخنراني علمي آقاي صالح چوكي شركت كنندگان در كارگاه سوالاتي را مطرح كردند و آقاي صالح چوكي توضيحات لازم را ارايه كردند.

 
كارگاه آموزشي استان خوزستان

6. بازديد سايت بستان
در بازديد سايت بستان شرايط خاك محل مناسب ولي آلودگي قارچي خسارت زيادي وارد كرده بود كه با توصيه‌هاي آقاي صالح چوكي كليه پدها از خاك خارج و قسمتهاي  پوسيده قطع و باقيمانده پدها براي يك هفته انتظار روي زمين قرار گرفته تا كاملا اثر قارچ برطرف و سپس اقدام به كشت گردد.
 

ريشه زايي پدهايي كه در انتها فاقد پوسيدگي بوده است و جدا كردن قسمتهاي پوسيده در سايت بستان

7. بازديد كاكتوسهاي بومي در منطقه حلاف خوزستان
كاكتوسهاي بومي از گونه ديگري به نام rubusta هستند كه با گونه وارد شده از كشور تونس جهت كشت علوفه به نام Ficus indica   متفاوت بوده و گونه بومي از قابليتهاي لازم براي توليد علوفه مانند گونه وارداتي برخوردار نيست.
 

8. بازديد سايت رامهرمز
سايت رامهرمز نيز مورد بازديد قرار گرفت و مشابه ساير سايتها مشكل پوسيدگي ناشي از قارچ برروي پدهاي كا كتوس مشاهده شد. كليه پدها از زمين خارج و قسمتهاي پوسيده جدا و دستورالعمل كشت به صورت عملي براي مجري تشريح شد.
 

9. برگزاري كارگاه آموزشي در استان بوشهر

كارگاه آموزشي استان بوشهر با شركت كارشناسان مركز تحقيقات و اداره كل منابع طبيعي در محل مركز تحقيقات كشاورزي  و منابع طبيعي استان بوشهر برگزار گرديد. آقاي صالح چوكي در اين كارگاه به صورت پاور پوينت شرايط محيطي مناسب براي كشت كاكتوس از نظر خصوصيات آب و هوايي و خاك را توضيح دادند و تكنيكهاي كشت را براي شركت كنندگان تشريح كردند. علاوه براين با توجه به مشكلاتي كه براي كاكتوس‌هاي وارد شده از تونس به دليل معطل ماندن در قرنطينه و توصيه‌هاي سازمان حفظ نباتات براي نگهداري در گلخانه ايزوله شده كه موجب بروز و توسعه اثرات قارچ بر پدهاي كاكتوس شده بود توصيه‌هاي لازم را ارايه كردند كه به نظر مي رسد توصيه‌هاي سازمان حفظ نباتات براي نگهداري در گلخانه ايزوله عامل اصلي بروز و توسعه قارچ بوده است و ادامه اين امر موجب نابودي تمام پدها مي گرديد. در پايان سخنراني علمي آقاي صالح چوكي شركت كنندگان در كارگاه سوالاتي را مطرح كردند و آقاي صالح چوكي توضيحات لازم را ارايه كردند. 

10. بازديد سايت آبخوان در استان بوشهر
در سايت آبخوان محل كشت مورد بازديد قرار گرفت و پدهاي كاكتوس به دليل آلوده به قارچ از زمين خارج شد و توضيحات لازم در خصوص نگهداشت آنها به مدت يك هفته براي انتظار كشت ارايه گرديد.
 

11. بازديد سايت برازجان:
در سايت برازجان محل كشت مورد بازديد قرار گرفت و پدهاي كاكتوس به دليل آلوده به قارچ از زمين خارج شد و توضيحات لازم در خصوص نگهداشت آنها به مدت يك هفته براي انتظار كشت ارايه گرديد.
 

12. بازديد از پارك جنگلي منابع طبيعي جهت كشت جديد
نظر به اينكه از طرف اداره كل منابع طبيعي آقاي مهندس مهاجري ابراز علاقه مندي و همكاري جهت كشت كاكتوس نمود از اين رو سايت مورد نظر در پارك جنگلي مورد بازديد قرار گرفت و يك قسمت انتخاب و مقرر گرديد مسوليت حفاظت و نگهداي آن به عهده منابع طبيعي واگذار گردد.

13. بازديد سايت  دلارام
سايت دلارام نيز مورد بازديد قرار گرفت و توضيحات لازم در مورد كشت داده شد.

14. برگزاري كارگاه آموزشي در مؤسسه
دست آخر آن كه در مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور هم – هفته گذشته - كارگاه آموزشي با حضور معاونت محترم پژوهشي مؤسسه و رئيس و اعضاي هيأت علمي و كارشناسان  بخش‌هاي تحقيقاتي گياهان دارويي، بيابان و مرتع در محل سالن جلسات امور اداري تشكيل و آقاي صالح چوكي در خصوص كاكتوس، تكنيك‌هاي كشت و محيط‌هاي مناسب جهت كشت به صورت پاور پوينت ارايه و در خاتمه به سوالات حاضرين پاسخ دادند.

     اميد كه با عبرت گرفتن از اشتباهات تكنيكي گذشته، بتوانيم كاشت اين گونه مفيد را در مكانهاي مناسب ترويج كرده و گسترش دهيم.

درج نظر